Perspectief
Perspectief biedt een forum voor theologische reflectie over diverse oecumenische thema's. Perspectief wil met name jonge theologen een podium geven om hun bijdragen voor het voetlicht te brengen.
Perspectief is een uitgave van de Katholieke Vereniging voor Oecumene. Met dit tijdschrift wil de vereniging nieuwe en vernieuwende perspectieven voor de toekomst van de oecumenische beweging ontsluiten. Daartoe biedt het een platform voor theologische reflectie op de vragen die in de oecumenische beweging leven. Perspectief richt zich daarnaast op de publicatie van oecumenische symposia en studiedagen.
Perspectief verscheen in 2008 tweemaal (juni en december), vanaf 2009 viermaal per jaar.
Het tijdschrift wordt gepubliceerd op de website van de vereniging.
U kunt Perspectief bekijken als bladerboek of downloaden als PDF-bestand.
Perspectief 2021-51
In dit nummer van Perspectief publiceren we de lezingen die gehouden werden in het Webinar rond de biografie "Johannes Willebrands, een leven in gesprek" van Karim Schelkens.
Acht jaar werkte Karim Schelkens aan de biografie “Johannes Willebrands, een leven in gesprek”. Sommigen onder ons hebben er reikhalzend naar uitgezien, velen hebben er inmiddels kennis van genomen. Het boek werd in diverse media goed ontvangen. Vier organisaties, het Kardinaal Willebrands Archief (KWA), de Katholieke Vereniging voor Oecumene (KVO), de Katholieke Raad voor het Jodendom (KRJ) en de Tillburg School of Catholic Theology (TST), die zich verbonden weten met leven en werk van Johannes Kardinaal Willebrands namen het initiatief om naar aanleiding van de publicatie van de biografie een Webinar te organiseren. Vanwege de lockdown was een fysieke bijeenkomst niet mogelijk. Wellicht mede daardoor was de online opkomst op zondagmiddag 24 januari boven verwachting. In dit nummer van Perspectief bieden we u de lezingen van het Webinar aan.
Inhoud Perspectief 2021-51In dit nummer van Perspectief treft u de volgende artikelen aan: |
|
|
Dr. Karim Schelkens zoomt in zijn artikel in op de kern waar het Willebrands in zijn leven het meest om te doen was en waar het ons vandaag het meeste aan ontbreekt: echt ontmoetingen die veranderingen in gang kunnen zetten. |
 |
|
Dr. Brian Heffernan gaat op zoek naar de zielzorger die Willebrands in zijn hele leven en in de belangrijke functies die hij bekleedde altijd is gebleven. |
 |
|
Prof. dr. Bert Groen beschrijft aan de hand van het leven van Willebrands de grote omslag die de Rooms-Katholieke Kerk in de 20e eeuw maakte in relatie tot andere kerken. |
 |
|
Prof. dr. Marcel Poorthuis laat in zijn bijdrage zien dat Willebrands bijdrage aan nieuwe verhoudingen tussen de Rooms-Katholieke Kerk en het Jodendom steunt op het werk van Nederlandse pioniers die daarvoor in de jare vijftig de basis legden. |
 |
|
Min. Sigrid Kaag MPhil waardeert in Willebrands vooral zijn open opvatting van katholiciteit waarin begrip en ruimte is voor andersheid. Voor de huidige samenleving is zo'n opvatting van groot belang. |
 |
|
Drs. Geert van Dartel vat in de terugblik op het Webinar geprobeerd de kern van iedere lezing samen en trekt enkele lijnen tussen de bijdragen. De biografie van Willebrands is belangrijk voor een goed begrip van de katholieke inzet voor oecumene en een bron van inspiratie om vandaag zijn werk voort te zetten. |
 |
|
Prof. dr. Marcel Sarot herneemt in zijn bijdrage aan de hand van de biografie het spanningsveld dat in de beginperiode van Willebrands voorzitterschap van de Sint-Willibrordvereniging aan de orde was: de spanning tussen bekeringsapostolaat en oecumene. Kunnen overstappers ook vandaag een centrale rol spelen in de oecumenische toenadering tussen kerken of juist niet, is de vraag in deze bijdrage. |
 |
Perspectief 2020-50 'Wij geloven'
In 2019 publiceerden Bram van Beek en Herwi Rikhof in het boek Wij geloven een gezamenlijk commentaar op de geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel uit 381. Op 6 november 2020 hiled de Katholieke Vereniging voor Oecumene een online symposium over dit boek. Sprekers waren Dr. Eric Bouter en Mgr. dr. Gerard de Korte. Daarna vond een uitvoerig debat plaats met de auteurs en de inleiders. Deze perspectief is hiervan een neerslag. Naast de bijdragen van het online symposium publiceren we in dit nummer nog twee bijdragen over 'Wij geloven'.
Inhoud Perspectief 2020-50In dit nummer met als thema 'Wij geloven' treft u de volgende artikelen aan: |
|
|
In de inleiding van Dr. Eric Bouter, auteur van het recent verschenen boek 'De Kerk heeft de toekomst', wisselen lof en kritiek elkaar af. Lyrisch is Bouter over de theologische diepgang van 'Wij geloven'. Maar zijn lof verandert in kritiek omdat hij meent dat uit deze theologie de spanning met de wereld is verdwenen en de waarde van andere godsdiensten ontoereiekend wordt hehandeld. |
 |
|
Mgr. Gerard de Korte situeert dit boek in de context van onze cultuur waarin de Godsvraag zelf wordt aangevochten en het de vraag is of er nog behoefte is aan het belijden van het geloof. Hij beschouwt de oecumenische beweging als een groot goed en een gave van de Heilige Geest. Daardoor is een gezamenlijk commentaar van een katholieke en protestantse theoloog op de geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel mogelijk geworden. Maar kunnen we nu met de auteurs stellen dat nu alle kerkscheidende verschillen zijn overwonnen? Mgr. de Korte stelt dat er nadere verheldering nodig is rond brisante thema's zoals Eucharistie en Avondmaal en de Mariadevotie. |
 |
|
Het gesprek dat op beide inleidingen volgde was buitengewoon boeiend. Alras bleek dat de auteurs zich niet herkenden in het commentaar van dr. Bouter. Dat leverde heel wat gesprekstof op. Opvallend blijft wel dat het gesprek zich inhoudelijk steeds meer toespitste op vragen over Kerk, Eucharistie en Avondmaal en Maria en daarmee wat wegdreef van de kern van de geloofsbelijdenis: de relatie tot de Drie-ene God. Drs. Leo van Leijsen doet verslag van dit gesprek. |
 |
|
Voor het blad SamenKerk van het bisdom Haarlem-Amsterdam schreef drs. Geert van Dartel in het afgelopen jaar zes catechetische bijdragen over de geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel. Deze zes artikelen, aangevuld met gespreksvragen, brengen we in dit nummmer als één artikel uit. |
 |
|
Het boek stond centraal in het leerhuis Bêt Drâshâ dat de Katholieke Vereniging voor Oecumene in samenwerking met de Protestantse Gemeente in 's-Hertogenbosch orgganiseert. Drs. Leo van Leijsen begeleidde het leerhuis samen met ds. Paul van der Waal en doet voor Perspectief kort verslag van de leerhuisgesprekken over dit boek. |
|
Perspectief 2020-49
In deze uitgave van Perspectief gaan we allereerst in op de nota 'Gemeinsam am Tisch des Herrn' van de Duitse studiegroep van katholieke en protestantse theologen. In een interview spreekt dr. Ton van Eijk, oud-voorzitter van de Raad van Kerken, zich uit over de inhoud en het belang van deze tekst voor de oecumenische relaties tussen katholieken en protestanten. Prof. dr. Peter-Ben Smit onderwerpt in zijn bijdrage de uitvoerige exegetische paragraaf in 'Gemeinsam am Tisch des Herrn' aan een kritische beschouwing. De overige bijdragen in dit nummer zijn gewijd aan de encycliek 'Fratelli tutti' van paus Franciscus, godsdienstvrijheid in het Midden-Oosten en de oecumenische betekenis van de geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel..
Inhoud Perspectief 2020-49In dit nummer met als thema 'Avondmaal en Eucharistie' treft u de volgende artikelen aan: |
|
In een interview door drs. Geert van Dartel gaat dr. Ton van Eijk, priester van het bisdom Rotterdam en oud-voorzitter van de Raad van Kerken in Nederland, in op ‘Gemeinsam am Tisch des Herrn’. Van Eijk vindt het een goede en moedige tekst, tegelijkertijd ziet hij de zwakke kanten die de receptie van deze tekst in de Rooms-Katholieke Kerk bemoeilijken. |
 |
Prof. dr. Peter-Ben Smit analyseert de bijbels-theologische onderbouwing van ‘Gemeinsam am Tisch des Herrn’. Naast waardering voor de oecumenische convergentie in de interpretatie van de Schriftteksten over de Maaltijd van de Heer, stelt hij een viertal kritische vragen bij het document met betrekking tot de plaats van de Heilige Schrift in de theologische argumentatie, de relatie tussen Eucharistie en Kerk, de relatie tussen vorm en inhoud en de betekenis van het ambt. Het laatste woord is hiermee nog niet over dit document gesproken. Mogelijk komen we er in een volgend nummer van Perspectief op terug. |
 |
Prof. dr. Fred van Iersel geeft een eerste reactie op de sociale encycliek ‘Fratelli tutti’ van paus Franciscus die op 4 oktober 2020 verscheen. Onze wereld staat in toenemende mate in het teken van verdeeldheid en tegenstellingen. De encycliek gaat daarin niet mee en houdt vast aan de universele broeder- en zusterschap waarin ieder leven telt en waarvan niemand mag worden buitengesloten? |
 |
Prof. dr. Herman Teule, em. hoogleraar Oosters Christendom en oud-directeur van het Instituut voor Oosters Christendom in Nijmegen verzorgde de inleidingen op de studiemiddag over godsdienstvrijheid in het Midden-Oosten die de Katholieke Vereniging voor Oecumene op 2 oktober 2020 hield in de St.-Cathrien in ’s-Hertogenbosch. De situatie in het Midden-Oosten is door de jarenlange oorlogen, met name in Syrië, Irak en Jemen, buitengewoon schrijnend. Des te belangrijker is het om bestaande relaties met de kerken in het Midden-Oosten vast te houden en hen waar mogelijk te blijven steunen.. |
 |
Prof. dr. Marcel Sarot bespreekt tenslotte het boek Wij geloven – De geloofsbelijdenis van Nicea/Constantinopel uitgelegd door Bram van de Beek en Herwi Rikhof. |
 |
Perspectief 2020-48
In deze Perspectief treft u artikelen aan met uiteenlopende thema’s. We konden daarbij niet heen om de reflectie over de coronatijd, waar we allemaal de laatste maanden mee te maken hebben gehad en nog hebben. Vandaar ook de titel van dit nummer: Kerk en corona. We hebben twee artikelen daarover van één auteur. Daarnaast hebben we een belangwekkend artikel over de eucharistie in de oecumene. Ook hebben we achtereenvolgens artikelen over het sociale ethos in de Orthodoxe Kerk, over een lang geleden geschreven maar nog altijd actuele brief over lectio divina en tot slot een bijdrage over de steun aan familieleden binnen de context van palliatieve zorg in Groot-Brittannië, Nederland en Oekraïne.
Inhoud Perspectief 2020-48In dit nummer met als thema 'Kerk en Corona' treft u de volgende artikelen aan: |
|
Prof.dr. Fred van Iersel reflecteert op zingeving en ethiek aan de hand van het overheidsbeleid rond de coronacrisis. Naast deze ethische vragen heeft Van Iersel als theoloog en ethicus vooral de vraag naar zingeving met betrekking tot sterfelijkheid van de mens, en de politiek-ethische betekenis hiervan. |
|
Prof. dr. Fred van Iersel gaat in op de rol van de kerken in de coronacrisis. Hij neemt de reacties van kerken op de coronacrisis onder de loep. Sloten de kerken zich niet te snel bij de overheid aan bij de protocollisering van de eredienst en ontbrak het hen niet aan een samenhangende visie op de betekenis van de coronacrisis voor alle Nederlanders? |
|
Drs. Matthijs Kronemeijer schrijft over de ervaringen die zijn vrouw en hij in de jaren 2006-2014 opdeden rond de eucharistie in de oecumenische gemeenschap Oudezijds 100 in Amsterdam. Een communicatief tekort leidt tot allerlei spannngen in het begrijpen van elkaars eucharistische praktijken. Hoe zijn deze spanningen vruchtbaar te maken? |
 |
Drs. Leo van Leijsen biedt naast een samenvatting van het document For the Life of the World. Toward a Social Ethos of the Ortodox Church een evaluatie van het betreffende document. |
 |
Drs. Leo van Leijsen bespreekt het boek 'De ladder van de kloosterlingen. Spiritualiteit van de lectio divina' van Jos de Heer. De ladder van de kloosterlingen betreft een brief over de lectio divina door Guigo II de karthuizer aan zijn medebroeder Gervasius. |
|
Kateryna Biletska MA maakt een vergelijking van de steun die familieleden van een ongeneeslijk zieke ontvangen binnen de context van palliatieve zorg in het Verenigd Koninkrijk, Nederland en Oekraïne. |
 |
Perspectief 2020-47
In dit nummer van Perspectief publiceren we de inleidingen van de 53e ontmoetings- en studiedag van de Katholieke Nationale Commissie voor Oecumene van België. Deze bijeenkomst vond plaats op 30 november 2019 in Hoepertingen in de provincie Limburg (België) en was gewijd aan het thema “Synodaliteit in het leven en de zending van de Kerk”.
Inhoud Perspectief 2020-47In dit nummer van Perspectief treft u de volgende artikelen aan: |
|
Synodaliteit in het leven en de zending van de Kerk53e ontmoetings- en studiedag van de Katholieke Nationale Commissie voor Oecumene van België |
|
Dr. p. Amfilochius Miltos trekt in zijn lezing twee lijnen: eerst gaat hij in op de theologische fundamenten van de synodaliteit. Hij wijst op de communio-ecclesiologie, de trinitaire theologie en de eucharistische ecclesiologie. Het tweede deel van zijn lezing heeft betrekking op de realisering van de synodaliteit in het leven van de Kerk op het lokale en bovenlokale niveau. |
 |
Prof. dr. Leo Koffeman verheldert in zijn bijdrage de grondgedachten van het presbyteraal-synodaal stelsel dat ten grondslag ligt aan de Protestantse Kerk in Nederland. Het presbyteraal-synodale stelsel van de Protestantse Kerk is een gelaagde structuur van ambtelijke vergaderingen waarin besluiten worden genomen en verantwoording wordt afgelegd. Hoewel het stelsel uitdrukkelijk aan iedere lidmaat van de Kerk de mogelijkheid geeft om krachtens de doop verantwoordelijkheid te nemen voor de Kerk, blijkt het in de praktijk op alle niveaus moeilijker te worden om mensen te vinden die verantwoordelijkheid voor het werk van de Kerk willen nemen en zich willen inzetten. |
 |
Prof. Mark D. Chapman pleit ervoor om de synodaliteit van de Kerk juist niet te funderen in de Triniteitsleer, omdat dat geen recht doet aan hoe de Kerk in werkelijkheid is. In aansluiting bij Augustinus beschouwt hij de Kerk als een gemeenschap van heiligen en zondaars. Het episcopale synodale bestuur van de Anglicaanse Kerk is een instrument om de conflicten uit te houden, legitimiteit te verwerven en besluiten te nemen. “De Algemene Synode van de Church of England is net als andere synodes een politiek orgaan dat ingesteld is om de verdeeldheid en de conflicten te dragen die inherent zijn aan de menselijke conditie, en niet een of ander ingebeeld sub-trinitair ‘liefdesfeest’ dat gericht is op het bouwen van consensus of het uitdrukken van de Anglicaanse ‘omvattendheid’, zo luidt zijn conclusie. |
 |
Zr. Carine Devogelaere geeft een knappe samenvatting van het document van de Internationale Theologische Commissie over Synodaliteit in het leven en de zending van de Kerk. In het verlengde van de Constitutie Lumen gentium gaat de aandacht uit naar de theologische betekenis van synodaliteit die een kenmerk is van de communio-ecclesiologie. Het document loopt uit op enkele pastorale oriëntaties voor de toepassing van synodaliteit op lokaal, regionaal en universeel niveau. |
 |
Prof. dr. Peter de Mey sloot de bijeenkomst af met een knappe evaluatie en conclusie. De bijeenkomst liet enkele convergenties zien. Verrassend is dat het orthodoxen en protestanten meer moeite kost om gelovigen actief bij het kerkelijk leven te betrekken. Een spannend punt in de katholieke opvatting blijft dat weliswaar de hele kerk in het synodaal proces betrokken is, maar dat het nemen van beslissingen voorbehouden blijft aan diegene die de pastorale dienst van eenheid en bestuur uitoefent. |
 |
Oecumenische kroniek 2019 |
|
p. Thaddée Barnas schrijft in zijn oecumenische kroniek 2019 over het Franstalige Christen Forum, de autocefalie van de Orthodoxe Kerk in Oekraïne, het katholieke antwoord op het document The Church en de verklaring van Abu Dhabi over broederschap en vriendschap tussen christenen en moslims. |
 |
Perspectief 2019-46
Het tijdschrift Perspectief brengt dit keer een nummer met bijdragen van enkel vrouwelijke theologen. 'Wat raar?’ denkt u misschien. Waarom zou je dat doen en willen?
Dit nummer is ontstaan naar aanleiding van de ophef rond de uitgave van het boek ‘Spirituele oecumene, over de vele vormen van gezamenlijke en individuele omgang met God’. In dit boek komen 52 theologen aan het woord, van wie er 2 vrouw zijn. Dat kwam de redacteuren op veel kritiek te staan. Zijn er dan geen vrouwelijke theologen die over deze thematiek belangrijke dingen te zeggen hebben? Zeker wel zoals mag blijken uit het nummer dat nu voor u ligt.
Op onze oproep waren vrijwel onmiddellijk 11 vrouwen bereid een artikel te schrijven over wat hen in die spirituele oecumene bezighoudt: protestantse en katholieke vrouwen met uiteenlopende interesses. Vermoedelijk zijn er na twee keer nadenken nog veel meer vrouwen te vinden die behartenswaardige dingen over het brede thema van de spirituele oecumene kunnen vertellen.
Wat dit themanummer betreft hebben we niet de illusie dat we een volledig en uitgebalanceerd beeld geven van wat er zoal geschreven en beleefd wordt aan spirituele oecumene. Het is een eerste neerslag van wat er zomaar voorhanden is.
Inhoud Perspectief 2019-46In dit nummer van Perspectief treft u de volgende artikelen aan: |
|
Zr. Hildegard Koetsveld geeft een beeld van het gedachtengoed van de oosters-orthodoxe Griekse metropoliet Ioannis Zizioulas met behulp van het door haar vertaalde boek: Gemeenschap en andersheid (Communion and Otherness). Het persoon-zijn van God en de relationaliteit in de Triniteit funderen het persoon-zijn van de mens en zijn richtinggevend voor de oecumene. Eén van zijn belangrijkste vragen is: waarom zijn we zo bang voor een ander? Spirituele oecumene betekent voor Zizioulas dat de verschillende christelijke tradities die het geloof in de Drie-ene God delen elkaar werkelijk ontmoeten om uiteindelijk samen de eucharistie te kunnen vieren. |
 |
Kitty Bouwman buigt zich over een hot item in het oecumenisch gesprek: Maria. In haar artikel gaat ze bij kerkvader Augustinus te rade bij wie ze een oude wijsheidstraditie ontdekte waarin vrouwe Wijsheid op de voorgrond treedt. Volgens Bouwman heeft in de westerse katholieke traditie Maria deze plaats van vrouwe Wijsheid ingenomen. Ze doet een oproep om de plaats van Maria en vrouwe Wijsheid in ere te herstellen. De benadering van Wijsheid als goddelijke moeder en Maria als geestelijke moeder kan het oecumenisch gesprek een nieuwe impuls geven. |
 |
Berthilde van der Zwaag had als jonge vrouw een Christusverschijning. Ze kon er op dat moment niet over spreken, maar het heeft haar altijd bezig gehouden. Pas dertig jaar later durfde ze er tijdens haar theologiestudie vragen over te stellen. In dit artikel doet zij verslag van het onderzoek naar hedendaagse Christusverschijningen. De ervaring leert dat het nog steeds heel moeilijk is om deze ervaringen bespreekbaar te maken. Ook in kerken. Met haar onderzoek en dit artikel hoopt zij een taboe te doorbreken. |
 |
Anne-Marie Visser neemt ons aan de hand van twee doperse theologen-historici, John Howard Yoder en Jim Reimer, mee in denkwereld van de Dopersen, die zich enerzijds in deze wereld verstaat als een radicale en pacifistische contrastbeweging, maar die anderzijds de trekken krijgt van een wereldwijde organisatie, een instituut: the Mennonite World Conference. De vraag is hoe je trouw blijft aan je eerste roeping in een steeds veranderende wereld. Inspiratiebronnen van andere tradities spelen daar een belangrijke rol in. |
 |
Het artikel van Sofie Jansen, woonachtig in het Jeanette Noëlhuis, gaat over Dorothy Day, die aan de basis stond van de wereldwijde Catholic Workerbeweging. Deze beweging is in de loop van de tijd steeds oecumenischer geworden. Dorothy Day heeft een leven in vrijwillige armoede, radicale gastvrijheid, geweldloos activisme en dagelijks gebed voorgeleefd. Zo’n leven is alleen maar in gemeenschap vol te houden. Dorothy Day is voor deze beweging een inspirerend voorbeeld en een moderne heilige. |
 |
Idelette Otten schreef een persoonlijk document. Hierin neemt zij haar eigen identiteit onder de loep en schetst hoe zij als voorganger van de Protestantse Kerk haar identiteit alleen katholiek kan dragen. Voor haar hoeven de letters van de PKN niet veranderd te worden, zij leest erin: Protestants Katholiek Nederland. |
 |
Fieke Klaver geeft een inkijkje in haar leven als geestelijk begeleidster van mensen die op zoek zijn naar hun spirituele krachtbronnen. In de traditie van Ignatius geeft ze mensen ruimte om onbevangener over God te spreken. Met inspirerende voorbeelden beschrijft ze hoe bepaalde rituelen mensen helpen om uit hun schulp te komen en tot spreken te komen. |
 |
Tanja van Leeuwen doet onderzoek naar de ervaringen van vrouwen in de vrouw-en-geloof beweging. In dit artikel legt ze uit wat vrouwen in deze beweging zochten en zoeken en wat er in deze groepen gebeurde en gebeurt: het delen van ervaringsverhalen en het samen vieren in vrouwvriendelijke taal. Het is een voorbeeld van oecumene aan de basis. Centraal staan niet de verschillen, maar dat wat vrouwen met elkaar verbindt. |
 |
Barbara Zwaan neemt ons mee in de gedachtegangen van Kohelet, Prediker met zijn levenskunst als inspiratiebron voor de geestelijke verzorging van ouderen. In onze seculiere tijd ontlenen mensen nog steeds troost en steun aan deze oude teksten, ook als ze band met kerk en geloof verloren lijken te hebben. |
 |
In het artikel ‘spirituele oecumene als oecumene van het hart, hand en hoofd’ pleit Christien Crouwel voor een spirituele oecumene met een materiële basis. Zij laat zich inspireren door het werk van Ernst Bloch en citeert hem: ‘Het komt erop aan het hopen te leren’. Hoop die concreet wordt in tekenen van recht en vrede, gelijkheid, broeder -en zusterschap. |
 |
Tot slot een artikel van de hand van Almatine Leene die het toejuicht dat er geflirt wordt tussen protestanten en katholieken. Dat beschouwt ze als een voorfase op de weg naar een duurzame eenheid. Hoewel er nog veel moet gebeuren durft ze te dromen van een Protestants Rooms-katholieke Kerk die in 2067 een synode houdt.
|
 |
Het is een bonte verzameling van artikelen geworden over uiteenlopende thema’s waarbij ‘Spirituele oecumene’ de verbindende schakel is. Dat het u als lezer(es) mag inspireren en tot nadenken brengt! Dit is alweer het laatste nummer van deze jaargang. Blijf ons volgen (en steunen). Wij wensen u namens de hele redactie een Zalig en Gezegend Kerstfeest en een heel Gelukkig Nieuwjaar! Drs. Jasja Nottelman, Gastredacteur |
|
Perspectief 2019-45
Een groot deel van dit nummer van Perspectief is gewijd aan het symposium over de theologie van metropoliet John Zizioulas. Dit gedenkwaardige symposium werd op 17 mei jl. gehouden in het Auditorium van het Museum Catharijneconvent. Het was een gezamenlijk initiatief van de Katholieke Vereniging voor Oecumene, de Tilburg School of Catholic Theology en uitgeverij Skandalon. De belangstelling was overweldigend en het symposium zeer geslaagd. De twee laatste bijdragen van dit nummer zijn van prof. dr. Erik Borgman en prof. dr. Eduardo Echeverria.
Inhoud Perspectief 2019-45In dit nummer van Perspectief treft u de volgende artikelen aan: |
|
| TEKSTEN SYMPOSIUM OVER DE THEOLOGIE VAN METROPOLIET JOHN ZIZIOULAS - 17 mei 2019 | |
De eerste bijdrage is van zr. Hildegard Koetsveld OSB. Samen met anderen las zij het werk van Zizioulas. Daardoor kwam het idee om het werk te gaan vertalen en in het Nederlands uit te brengen. In haar korte openingsbijdrage verwoordt zr. Hildegard enkele kerngedachten van Zizioulas die naar haar overtuiging ook van groot belang zijn voor de moderne Westerse mens. |
 |
De orthodoxe theoloog en priester, v. Meletios Webber schetst enkele achtergronden bij de theologie van John Zizioulas. Hij gaat in op de methodologie, plaatst Zizioulas in de context van de hedendaagse orthodoxie en belicht enkele kernthema’s. Webber prijst het werk van deze bijzondere theoloog, maar maakt ook duidelijk dat Zizioulas niet reprentatief is voor de hele Griekse orthodoxie. |
 |
In zijn bijdrage slaat prof. dr. Rudi te Velde een brug tussen de Westerse filosofie en het denken van Zizioulas. Noties over relationaliteit en persoon in het boek van Zizioulas, vond hij eerder bij vertegenwoordigers van de Nederlandse thomistische traditie in de filosofie. Zijn verkenning van de theologie van Zizioulas spitst zich toe op drie thema’s: andersheid, persoon en de dood. |
 |
Prof. dr. Heleen Zorgdrager las het boek van Zizioulas op de manier van ‘receptive ecumenism’: Wat moeten of kunnen we leren, of ontvangen, in alle oprechtheid van onze anderen, van deze andere confessionele stem binnen de brede stroom van het christendom? Het leidt tot een evenwichtige bijdrage waarin naast waardering voor de kernthema’s (persoon-zijn in gemeenschap, eucharistische ecclesiologie) ook enkele kritische vragen gesteld worden. |
 |
Aan het einde van het symposium werd het boek aangeboden aan Mgr. Herman Woorts en ds. Saskia van Meggelen. Beide gaven een reactie. Volgens ds. Van Meggelen kan de theologie van Zizioulas ons helpen om een nieuwe balans te vinden tussen andersheid en gemeenschap. |
 |
| SYMPOSIUM 'DOOF DE GEEST NIET UIT!' - 21 juni 2019 | |
Op uitnodiging van de Katholieke Vereniging voor Oecumene sprak prof.dr. Erik Borgman op het symposium ‘Doof de Geest niet uit!’, dat de Vereniging op 21 juni jl. in samenwerking met MissieNederland, de Verenigde Pinkster- en Evangeliegemeenten en de Katholieke Charismatische Vernieuwing organiseerde in Utrecht. We zijn blij dat we deze mooie en evenwichtige bijdrage over Charismata in het leven en de zending van de Kerk in dit nummer kunnen opnemen. |
 |
We sluiten dit nummer af met een bespreking van de 'Gewone Catechismus, christelijk geloof in 100 vragen en antwoorden’, die dit voorjaar door Kok/Boekencentrum werd uitgebracht. Eduardo Echeverria toont zich een kritische recensent. Volgens hem biedt deze catechismus te weinig tegenwicht tegen de cultuur van subjectivisme en relativisme. |
 |
Perspectief 2019-44
In dit nieuwe nummer van Perspectief komen twee grote thema's aan bod: de interreligieuze verhoudingen en de situatie van christenen in Syrië en Irak én de complexe kerkelijke en politieke verwikkelingen rond Oekraïne.
|
Inhoud Perspectief 2019-44 In dit nummer van Perspectief treft u de volgende artikelen aan: |
|
We openen dit nummer met een bijzondere bijdrage van Mor Polycarpus, de Syrisch-orthodoxe aartsbisschop van Nederland. Op een symposium van het Instituut voor Oosters Christendom gaf hij onlangs zijn visie op de uitdagingen en kansen van de over de wereld verstrooide Syrisch-orthodoxe gemeenschappen. De beschouwing van Mor Polycarpus is een uiting van hoop en vertrouwen in de toekomst van de Syrisch-orthodoxe en wellicht ook richting wijzend voor andere orthodoxe kerken en tradities. |
 |
| TEKSTEN SYMPOSIUM "IN VREDE SAMENLEVEN" - 22 maart 2019 | |
| Op 22 maart 2019 organiseerde de Katholieke Vereniging voor Oecumene samen met andere organisaties in de Janskerk in Utrecht het symposium “In vrede samenleven. Kan dat?” We zijn blij dat we nu al de teksten van dit symposium kunnen aanbieden, bovendien aangevuld met andere bijdragen die bij dit thema passen. | |
Yosé Höhne Sparborth leidt in haar bijdrage de thematiek van het symposium tegen de achtergrond van de actualiteit, de aanslag in Christchurch (Nieuw-Zeeland) en in de tram in Utrecht. |
 |
P. Jens Petzold vertelt hoe Paolo Dall’Oglio sj de intensieve dialoog met de islam begon in het klooster Mar Musa en hoe dit met name wordt voortgezet in het kloostertje te Sulaymaniyah in Noord-Irak. |
 |
Drs. Rasit Bal schetst een ontwikkeling waarbij moslims steeds meer kunnen evolueren naar een identiteit als moslim die open staat naar andere groeperingen. De nieuwe ervaringen die moslims in Europa opdoen met andere godsdiensten, bieden een uitweg voor moslims in het Midden-Oosten. |
 |
Prof.dr. Marcel Poorthuis verkent de Abrahamitische oecumene en begrippen als gastvrijheid en multiple religious belonging. Hij gaat ook in op het belang van de aanwezigheid van christenen in het Midden-Oosten en op het belang van de solidariteit van de kerk in het Westen met de midden-oosterse christenen. |
 |
| In aansluiting op de teksten van het symposium brengen we twee teksten over Syrië. | |
Mgr. dr. Antoine Audo sj hield op 22 februari bij Sant’Egidio in Amsterdam een lezing met de titel 'Syrië: spiegel van menselijkheid'. Hij schetst een beeld van de verschrikkingen waar Syrië in acht jaar oorlog doorheen is gegaan en stelt dat alleen in de liefde een weg naar de toekomst te vinden is. |
 |
Drs. Geert van Dartel was begin april 2019 in Syrië. Hij was bij de dienst ter nagedachtenis van p. Frans van der Lugt sj. die vijf jaar geleden in Homs vermoord werd en bezocht contacten en projecten die door de Katholieke Vereniging voor Oecumene worden gesteund. Zijn reisverslag sluit goed aan op de lezing van mgr. Antoine Audo sj. |
 |
| THEMA: OEKRAÏNE - KATALYSATOR VAN KERKELIJKE EN POLITIEKE SPANNINGEN | |
| Het tweede grote onderwerp dat we in dit nummer aansnijden zijn kerkelijke en politieke verwikkelingen rond Oekraïne. We brengen enkele artikelen die betrekking hebben op de spanningen in de orthodoxie over de autocefalie van de Oekraïens orthodoxe Kerk, een bijdrage over de impact op Oekraïne van het neerhalen van de MH17 en een boekbespreking. | |
In zijn artikel ‘Tussen nationalisme en oecumenisch idealisme. De gestalte van de Orthodoxe Kerk van Oekraïne’ onderzoekt Prof. dr. Alfons Brüning hoe de nieuwe Orthodoxe Kerk van Oekraïne de uitdagingen en verleidingen die op haar afkomen kan aangaan respectievelijk weerstaan. |
 |
In ‘De Orthodoxe Kerk moet haar Byzantijnse erfenis herzien’ pleit Drs. Paul Baars ervoor dat de Orthodoxe Kerken afstand nemen van het onverkort vasthouden aan het verleden in het algemeen en het Byzantijnse verleden in het bijzonder. |
 |
Drs. Paul Baars laat in een volgend artikel, met de titel ‘De verdeeldheid binnen de Orthodoxe kerk raakt ook Nederland’, zien hoe de orthodoxe internationale verwikkelingen hun invloed hebben op de verschillende orthodoxe kerken op lokaal niveau in ons land.
|
|
Prof. dr. Cyril Hovorun schetst de ontwikkelingen in het roerige Oekraïne voornamelijk sinds de Maidanrevolutie in de winter van 2013-’14, met daarbinnen de tragedie met de MH17 in juli 2014 en met ruime aandacht voor de posities van de kerken bij dit alles.
|
 |
Drs. Geert van Dartel bespreekt, tenslotte, Cyril Hovorun’s boek Political Orthodoxies. The Unorthodoxies of the Church Coerced. Hovorun beschrijft de politieke rol van de lokale orthodoxe kerken in Griekenland, Roemenië en Rusland en gaat in op opvattingen zoals antimodernisme, monarchisme en conservatisme.
|
|
Perspectief 2019-43
In dit nieuwe nummer van Perspectief vindt u de teksten van drie symposia die de Katholieke Vereniging voor Oecumene in het afgelopen jaar heeft gehouden. Drie grote thema's worden hierin belicht: 1. Het herstel van kerkgemeenschap: hoever zijn we nu eigenlijk? 2. De gaven en de vruchten van de Geest in oecumenisch verband en 3. Dordt en Franciscus over de bestemming van de mens.
Geluiden als zou er geen vooruitgang in de oecumenische theologie zitten, kunnen we hiermee weerspreken. De drie thema's worden door theologen van verschillende kerken op oecumenische wijze voor het voetlicht gebracht. Het is goed te zien dat een jonge generatie theologen klaar staat om de fakkel van de oecumene in Nederland over te nemen. In dit nummer brengen we bijdragen van enkele jonge auteurs.
Inhoud Perspectief 2019-43
In dit nummer van Perspectief treft u de volgende artikelen aan:
| THEMA - HERSTEL VAN KERKGEMEENSCHAP - 9 november 2018 | |
| De oecumenische herdenking van de Reformatie heeft een nieuwe impuls gegeven aan de oecumenische verbondenheid en samenwerking tussen katholieken, lutheranen en gereformeerden. Is het verhoopte herstel van kerkgemeenschap misschien toch dichtbij? Deze vraag stond centraal op 9 november 2018 op de jaarvergadering van de Katholieke Vereniging voor Oecumene in het Sint-Janscentrum in Den Bosch. | |
Prof. dr. Marcel Sarot zet in een inleidend artikel de aanleiding en de bedoeling van deze studiebijeenkomst uiteen. |
 |
Prof. dr. Wolfgang Thönissen gaat in zijn bijdrage in op het belang van de verwerking van het verleden. Hij voorziet de oecumenische dialogen die in de 20e eeuw pas echt op gang kwamen van de noodzakelijke feedback. Zonder verwerking van het verleden, zonder uitzuivering en verzoening van de herinneringen kan kerkgemeenschap niet worden hersteld. |
 |
Dr. Arjan Plaisier legt in zijn betoog een ander accent. Hij beargumenteert de noodzaak van het herstel van kerkgemeenschap vanuit de ellendige staat waarin de christelijke kerken in de seculiere tijd verkeren. Herstel van kerkgemeenschap duldt geen uitstel meer nu oude kwesties hun kerkscheidende betekenis verloren hebben. |
 |
p. drs. Leo van der Klaauw a.a. schrijft over de werkelijke tegenwoordigheid van Christus in de Eucharistie. |
 |
Dr. Klaas van der Zwaag gaat in op de voortgang van de oecumenische toenadering langs de weg van de dialoog. |
 |
| THEMA - GAVE EN VRUCHTEN VAN DE GEEST IN OECUMENISCH VERBAND - 19 januari 2019 | |
| In samenwerking met de Focolarebeweging Nederland organiseerden we op 19 januari 2019 in de Gebedsweek voor de Eenheid in Huize Mariënkroon een symposium over 'De gaven en de vruchten van de Geest in oecumenisch perspectief'. | |
Dr. Jos Moons sj onlangs gepromoveerd op een proefschrift over de Heilige Geest in de Constitutie Lumen gentium van Vaticanum II, sprak over de relatie tussen Geest en Kerk. |
 |
Drs. Geert van Dartel sprak over het thema van de studiemiddag 'Gave en vruchten van de Geest in oecumenisch verband'. |
 |
| THEMA - DORDT EN FRANCISCUS OVER DE BESTEMMING VAN DE MENS - 8 februari 2019 | |
| Dit symposium werd op 8 februari 2019 gehouden in het Sint-Janscentrum. | |
Prof. dr. Marcel Sarot belicht in een inleidend artikel de oecumenische relevantie van dit symposium. |
|
Prof. dr. Gijsbert van den Brink brengt de stelling voor het voetlicht dat de Synode van Dordt gereformeerde accenten zet in katholieke theologie. In de pauselijke exhortatie Gaudete et excultate herkent hij de absolute prioriteit van Gods genade, die ook orthodox-gereformeerde christenen uitdaagt en helpt. |
 |
Dr. Anton ten Klooster wijst in zijn bijdrage terecht op het grote verschil in context en genre. De exhortatie is een pastoraal document waar een theologische opvatting aan ten grondslag ligt. De exhortatie laat in onze context op een toegankelijke en praktische manier de roeping tot heiligheid klinken. |
 |
Dit nummer sluit af met een uitvoerige recensie van het boek "Dordt in context" van Gijsbert van den Brink door Prof. dr. Eduardo Echeverria die zelf enkele jaren geleden een studie over Goddelijke uitverkiezing (Divine election) publiceerde. |
 |
Perspectief 2018-42
De Katholieke Nationale Commissie voor Oecumene van België kiest voor de studiedagen ieder jaar weer een interessant thema dat vanuit verschillende theologische en kerkelijke achtergronden wordt belicht. Op 3 november jl. vond in de Salle le Grenier (zolderkamer) van het 17e-eeuwse Arsenaal van Namen de 52e oecumenische ontmoetings- en studiedag plaats. Dit keer was het thema: Het levenseinde: hoe komen christenen tot een beslissing? Uitdagingen voor het geloof.
Inhoud Perspectief 2018-42In dit nummer van Perspectief treft u de volgende artikelen aan: |
|
Prof. Dominique Jacquemin, katholiek moraaltheoloog werkt in het eerste artikel de vijf stappen van de studiedag uit. Hij laat zien hoe de ontwikkelingen in de medische zorg, de veranderingen in de wettelijke kaders en uitspraken van het kerkelijk leergezag van invloed zijn op de vorming en beslissing van het geweten. In zijn beschouwing staat hij niet alleen stil bij de patiënt die met het levenseinde geconfronteerd wordt, maar ook bij de gewetensvorming van de beroepskracht die hier actief in betrokken is. Het brengt hem bij noties over de tragische mens van Nathalie Sarthou-Lajus die in onoplosbare tegenstrijdigheden gevangen kan raken en aan ontreddering ten prooi kan vallen. Aan het einde van zijn verhaal gaat Jacquemin in op de uitdagingen die door het denken over levenseinde aan geloof en theologie gesteld worden. |
 |
Evangelos Psallas, orthodox aartspriester, neemt de lezer mee in de orthodoxe zienswijze op de omgang met het sterven en de dood, die geen eindpunt is, maar – voor een christen – doorgang naar eeuwig leven. Dat neemt niet weg dat de school van het lijden een zware weg is en dat aan pastorale fijngevoeligheid hoge eisen gesteld worden om mensen op hun laatste tocht goed te kunnen begeleiden. Omdat de orthodoxe christen het leven beschouwt als een geschenk van God dat alleen door Hem kan worden teruggenomen is levensbeëindigend handelen te allen tijde verboden. |
 |
Prof. dr. Theo Boer gaat in zijn bijdrage in op de relatie tussen euthanasie en protestantisme in Nederland. De stelling van zijn bijdrage is dat het calvinistische protestantisme onder andere door zijn nadruk op individuele vrijheid en het vrij zijn van de wet (antinomianisme) in Nederland een rol heeft gespeeld bij de acceptatie van euthanasie. “Met grote waarschijnlijkheid kan gesteld worden dat Nederland geen euthanasiewet zou hebben gehad zonder de pioniersrol van Nederlandse protestanten”, zegt Boer. Maar die liefde heeft ook grenzen. Nieuwere toepassingen van de euthanasiewet kunnen rekenen op protestantse kritiek. Euthanasie moet mogelijk zijn als uitzondering, maar mag in geval regel worden. |
|
Rev. Brendan McCarthy, nationaal adviseur van de Anglicaanse Kerk in Engeland op het gebied van medische ethiek, gaat in zijn bijdrage op zoek naar een ethisch kader voor het gesprek met de overheid. Fundamentele noties van het christelijk geloof vertaalt hij in vier ethische principes: het leven bevestigen, zorgdragen voor de kwetsbaren, een samenhangende en meelevende samenleving opbouwen en het respecteren van de individuele vrijheid. |
 |
Em. Prof. Paul Schotsmans maakt ten slotte de conlusies op van de studiedag. In de bijdrage van McCarthy vindt hij een geschikt uitgangspunt voor het gesprek tussen de kerken en de overheid. Kerken dienen hun op theologische geloofsovertuigingen gebaseerde ethische principes in het gesprek met de overheid naar voren te brengen. Zorgwekkend is zijn pastorale ervaring dat er in België “nauwelijks nog sprake is van religieuze begeleiding bij het sterven, laat staan van christelijke begrafenisrituelen. Begrafenisondernemers hebben de taak overgenomen, het geloof is gedecimeerd”, luidt de alarmerende conclusie/uitdaging van Schotsmans. |
 |
De laatste bijdrage in deze uitgave is de oecumenische kroniek 2017-2018 van p. Thaddée Barnas. |
 |
