Perspectief
Perspectief biedt een forum voor theologische reflectie over diverse oecumenische thema's. Perspectief wil met name jonge theologen een podium geven om hun bijdragen voor het voetlicht te brengen.
Perspectief is een uitgave van de Katholieke Vereniging voor Oecumene. Met dit tijdschrift wil de vereniging nieuwe en vernieuwende perspectieven voor de toekomst van de oecumenische beweging ontsluiten. Daartoe biedt het een platform voor theologische reflectie op de vragen die in de oecumenische beweging leven. Perspectief richt zich daarnaast op de publicatie van oecumenische symposia en studiedagen.
Perspectief verscheen in 2008 tweemaal (juni en december), vanaf 2009 viermaal per jaar.
Het tijdschrift wordt gepubliceerd op de website van de vereniging.
U kunt Perspectief bekijken als bladerboek of downloaden als PDF-bestand.
Perspectief 2023-61
Download hier: Perspectief_2023-61.pdf
In dit - door omstandigheden helaas vertraagde - nummer van Perspectief vindt u allereerst de schriftelijke versie van bij verschillende gelegenheden gehouden lezingen die op de een of andere manier voor het thema 'oecumene' relevant zijn.
Allereerst de Dom Hélder Câmaralezing in contextuele bijbelinterpretatie, die de Oekraïnse theoloog Fyodor Raychynets, verbonden aan het Ukrainian Evangelical Theological Seminaryen pastor van een gemeente in Boetsja, op 3 november 2022 aan de Vrije Universiteit hield. Het thema was 'De Bijbel in de oorlog'. Hiermee speelde de lezing ook in op de religieuze kant van de oorlog. Kort daarvoor had president Poetin de 'desatanisatie' van Oekraïne aangekondigd. Daarmee werd het nog duidelijker dat de oorlog zowel militair als ook ideologisch, op een perverse manier zelfs 'spiritueel' gevoerd wordt. Oekraïense christenen grijpen daarbij terug op de Schrift en proberen zo inspiratie voor hun verzet te vinden, maar zonder net zo te worden als de agressor die zich immers ook op het Christendom beroept. Hoe dit in zijn werk gaat, valt in de tekst van de lezing te lezen.
Perspectief 2022-60 Themanummer Karlsruhe 2022
Aan het einde van het jaar verrassen we u met een extra nummer van het Tijdschrift Perspectief. Het 60e nummer in de reeks waarmee we in 2008 van start gingen met het doel jonge theologen in ons land een platform te bieden voor oecumenische theologische uitwisseling en gedachtenvorming. Het is aan u om te beoordelen in hoeverre we erin geslaagd zijn een interessant, relevant en lezenswaardig oecumenisch theologisch tijdschrift te maken. Hoewel in de afgelopen jaren de bijdragen van gevestigde theologen de overhand hadden, biedt ook dit nummer weer artikelen van jonge oecumenici.
Het einde van deze jaargang luidt een wisseling in van de wacht. Op 1 september trad dr. Fokke Wouda aan als coördinator bij de Katholieke Vereniging voor Oecumene. Op hem rust de taak om de coördinatie van het Tijdschrift Perspectief ter hand te nemen. Als redactielid is hij goed vertrouwd met het tijdschrift. In 2014 publiceerden we in het 25e nummer van Perspectief zijn doctoraalscriptie over de eucharistische praxis in de communiteit van Taizé.
Het nieuwe nummer is door ons samen voorbereid. Dit nummer van de overdracht biedt een terugblik op de 11e algemene vergadering van de Wereldraad van Kerken die van 31 augustus tot en met 8 september 2022 in Karlsruhe werd gehouden.
Inhoud Perspectief 2022-60In dit nummer van Perspectief treft u de volgende artikelen aan: |
|
| In het openingsartikel gaat Iris Speckmann in op de totstandkoming en betekenis van de slotboodschap van de algemene vergadering en geeft daar vanuit doopsgezind perspectief haar visie op.
|
 |
Kees Nieuwerth maakt in zijn bijdrage duidelijk dat vredesvraagstukken hoog op de agenda van de Wereldraad van Kerken staan. In Karlsruhe ging de aandacht met name uit naar de oorlog in Oekraïne en het Israëlisch-Palestijnse conflict.
|
 |
Renate Japenga doet verslag van haar deelname aan studieprogramma van het Global Ecumenical Theological Institute (GETI) van de Wereldraad van Kerken dat aan de algemene vergadering in Karlsruhe voorafging.
|
 |
Rachelle van Andel reflecteert in haar artikel op de betekenis van de liefde van Christus in een wereld vol onrust. De lezing en duiding van de Schrift kan ons helpen nieuwe wegen te gaan van omkeer en transformatie.
|
 |
De opening van de Generale Synode van de Protestantse Kerk op het Conferentiecentrum De Blije Wereld stond op 11 november jl. in het teken van een terugblik op de algemene vergadering in Karlsruhe. We sluiten dit nummer af met twee toespraken tot de Generale Synode.
|
|
Mor Polycarpus, aartsbisschop van de Syrisch Orthodoxe Kerk in Nederland kijkt met voldoening terug op deze grote oecumenische bijeenkomst waarin deelnam aan het oecumenisch gesprek over kerken en moreel onderscheidingsvermogen. |
 |
De laatste bijdrage is van uw scheidend hoofdredacteur, Geert van Dartel. De algemene vergadering van de Wereldraad stond in het teken van de grote urgentie om de problemen van onze tijd aan te pakken, de verbondenheid en bereidheid van christenen en kerken om dat te doen en de horizon van de hoop en de liefde van Christus die ons allen drijft en draagt naar een nieuwe toekomst. |
 |
Perspectief 2022-59 Lex orandi - Lex credendi
In de oecumenische theologie is de samenhang tussen de liturgische traditie en de geloofsleer, lex orandi – lex credendi, een belangrijk principe om overeenkomsten en verschillen tussen kerkelijke tradities op het spoor te komen. In de jaren tachtig van de vorige eeuw zocht een dialoogcommissie in Nederland op basis van de vergelijking van liturgische teksten naar over eenstemming over de Maaltijd des Heren en het Kerkelijk Ambt. Het gelijknamige eindrapport van deze commissie waarin ook de Oud-Katholieke Kerk vertegenwoordigd was verscheen in 1989
Dit nieuwe nummer van Perspectief is een geschenk van het Oud-Katholiek Seminarie en de Oud-Katholieke Kerk in Nederland. Het bevat de teksten van een avondsymposium “Lex orandi lex credendi in oecumenisch perspectief” dat op 28 juni jl. in Utrecht werd gehouden. Het symposium ging over de theologie van Herwig Aldenhoven, een prominente Oud-katholieke theoloog uit de vorige eeuw, die systematische theologie en liturgie doceerde aan de Oud-katholieke Theologische Faculteit in Bern en die een belangrijke rol speelde in de internationale dialoog die de Oud-katholieke Kerk tussen 1971 en 1987 met de Orthodoxe Kerk voerde.
Aanleiding voor het symposium was de publicatie van een selectie van artikelen van Herwig Aldenhoven in een kloeke band onder de titel “Lex orandi – Lex credendi; Beiträge zur liturgischen und systematischen Theologie in altkatholischer Tradition”. Het is een mooie, verzorgde uitgave, uitgebracht bij uitgeverij Aschendorff in Münster en samengesteld door prof. dr. Urs von Arx en met medewerking van Georgiana Huian en prof. dr. Peter-Ben Smit.
In deze uitgave brengen we de teksten van dit symposium plus de tekst van het afscheidscollege dat Herwig Aldenhoven op 27 april 2001 in Bern heeft gegeven.
Inhoud Perspectief 2022-59In dit nummer van Perspectief treft u de volgende artikelen aan: |
|
|
In het eerste artikel leidt Prof.dr. Urs von Arx binnen in de denkwereld en de theologische op vattingen van Herwig Aldenhoven. Hij toont aan de hand van twee aspecten, het eucharistisch gebed en het trinitaire geloof, de intrinsieke samenhang aan tussen vieren en geloven in de theologie van Aldenhoven. |
 |
Ds. Trinette Verhoeven gaat vanuit haar protestantse theologische roots op zoek naar de leerpunten in de theologie van Aldenhoven. Ze zoomt in op liturgie en het epiclesegebed. In de theologie van Aldenhoven ziet zij een aansporing om meer met elkaar te vieren om zo elkaar beter te leren verstaan.
|
 |
Dr. Samuel Goyvaerts noemt Aldenhoven exemplarisch voor de oud-katholieke theologie vanwege zijn interdisciplinaire benadering, zijn kerkelijke en oecumenische gezindheid en zijn academisch kritische houding.
|
 |
Dr. Mattijs Ploeger, rector van het Oud-Katholiek Seminarie, toont in zijn bijdrage aan dat de theologie van Aldenhoven eigenlijk niet-specifiek oud-katholiek is, maar past binnen de theologische denkrichting van de liturgische en oecumenische bewegingen van de twintigste eeuw die hij typeert als de neo-patristische denkrichting. Het onderscheid tussen verschillende paradigma’s (vroegkerkelijk, laat-middeleeuws en neo-patristisch) kan behulpzaam zijn om gestolde denkwijzen open te breken en te vernieuwen.
|
 |
De toegift van dit nummer is de afscheidsrede van Prof.dr. Herwig Aldenoven uit 2001: “De vroege kerk en de oosterse kerk als model voor kerk zijn vandaag in het Westen; onmogelijkheid, mogelijkheid, noodzaak?” In deze rede heeft Aldenhoven de uitgangspunten van zijn oecumenische theologische visie vanuit het gemeenschappelijke erfgoed van de Vroege Kerk, die de Kerk van Oost en West verbindt, waarin gebed, liturgie en een levende relatie met de Drieëne God cruciaal zijn, nog eens samengevat.
|
 |
Perspectief 2022-58
In juni 2022 presenteerden de Nederlandse bisdommen en de Konferentie van Nederlandse Religieuzen (KNR) de eerste oogst van het Synodale Proces in ons land. Alle scepsis vooraf ten spijt was de oogst van een jaar samen op weg gaan veel groter dan verwacht. Het is bemoedigend en een teken van hoop dat er in de bisdommen, parochies en bij religieuzen zo veel in beweging is gekomen. Dat is terug te lezen in de openbare verslagen.
In het Synodaal Proces is de oecumenische relatie met andere kerken een belangrijk aandachtspunt. In alle kerkelijke tradities is synodaliteit een wezenlijk kenmerk van de Kerk, hoewel synodaliteit in kerkelijke structuren en processen op uiteenlopende manieren wordt vormgegeven.
Alle reden dus om in dit jaar met vrienden uit de oecumene in ons land samen te verkennen wat synodaliteit in de kerken betekent en wat we daarbij van elkaar kunnen leren. Dit nummer van Perspectief doet daar verslag van. Het bestaat uit twee gedeeltes, die beide voorafgegaan worden door een inleidend artikel.
In het eerste deel van dit nummer vindt u de inleidingen van het symposium “Synodaliteit in het leven van de Kerk”, dat de Katholieke Vereniging voor Oecumene op 25 maart 2022 in Oss hield.
Het tweede deel bestaat uit bijdragen van leden van de Beraadgroep Geloof en Kerkelijke Gemeenschap van de Raad van Kerken in Nederland over de praktijk van synodaliteit in verschillende kerken.
Samen laten deze twee delen zien hoe synodaliteit in de verschillende kerkelijke tradities in ons land functioneert.
Inhoud Perspectief 2022-58In dit nummer van Perspectief treft u de volgende artikelen aan: |
|
Deel 1 - Inleidingen symposium "Synodaliteit in het leven van de Kerk" |
|
|
Drs. Geert van Dartel beschrijft in zijn inleiding de aanleiding tot de studiemiddag over Synodaliteit en plaatst deze studiemiddag in het brede perspectief van het Synodaal Proces (2021-2023) dat door paus Franciscus in gang werd gezet. |
 |
Mgr. dr. Johannes van den Hende maakt in zijn openingswoord duidelijk dat synodaliteit geen nieuwlichterij is. Het gaat terug tot de tweede helft van de tweede eeuw. Het Tweede Vaticaans Concilie drong er op aan dat de synodaliteit van de Kerk opnieuw tot bloei zou komen. De Bisschoppensynodes zijn daar een vrucht van.
|
 |
Dr. Michael Bakker, rector van het St-Irenaeus in Nijmegen en priester van de parochie Nicolaas van Myra inAmsterdam schetst tegen de achtergrond van de oorlog in Oekraïne hoe synodaliteit in de Russisch-Orthodoxe Kerk op vier niveau's functioneert: wereldwijd, nationaal, in parochie en in het huisgezin.
|
 |
Mr. Lydia Janssen, die in 2021 een biografie publiceerde over mgr. Antonius Glazemaker, legt uit hoe synodaliteit in de Oud-Katholieke Kerk functioneerde tijdens de ambtsperiode van mgr. Glazemaker.
|
 |
Prof. dr. Arnold Huijgen schetst langs twee lijnen hoe synodaliteit functioneert in de gereformeerde kerken.
|
 |
|
Dr. Teun van der Leer, baptist en onlangs aan de VU gepromoveerd op een onderzoek naar de Believers Church Tradition, belicht de congregationalistische visie en ervaring op synodaliteit.
|
 |
|
Prof. Marcel Sarot, hoogleraar systematische theologie in Tilburg en voorzitter van de Katholieke Vereniging voor Oecumene, gaat in op de betekenis van Paus Franciscus voor het Synodaal Proces.
|
 |
|
Mgr. Dr. Gerard de Korte verwoordt ter afsluiting van het symposium enkele centrale gedachten.
|
 |
Deel 2 - Theologisch beraad over synodaliteit |
|
|
Prof. dr. Peter Nissen schetst in zijn voorwoord de rol van de Beraadgroep Geloof en Kerkelijke Gemeenschap van de Raad van Kerken. In bijeenkomsten van de Beraadgroep zijn van februari tot en met juni 2022 inleidingen verzorgd door leden van de beraadgroep over het concept synodaliteit en over de praktijk van synodaliteit in hun onderscheiden kerkelijke gemeenschappen. In dit nummer van Perspectief kunt u kennis nemen van de notities die deze gesprekken hebben ondersteund.
|
 |
|
Dat het woord synodaliteit in sommige kerkgemeenschappen ook pijnlijke kanten heeft maakt dr. Ad van der Dussen duidelijk in zijn inleiding over de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt en de Nederlands Gereformeerde Kerken, die op weg zijn naar hereniging.
|
 |
|
De Oud-Katholieke Kerk is een bisschoppelijk georganiseerde kerk die tegelijk grote waarde hecht aan het proces van synodaliteit in de besluitvorming. Can. Wietse van der Velde licht toe hoe dat in haar kerk gestalte krijgt, op de verschillende niveau's: lokaal, provinciaal, landelijk en internationaal.
|
 |
|
Ook de Church of England is een bisschoppelijk georganiseerde kerk die tegelijk grote waarde hecht aan het proces van synodaliteit in de besluitvorming. Rev. Matthias Thijs licht toe hoe dat in zijn kerk gestalte krijgt, op de verschillende niveau's: lokaal, provinciaal, landelijk en internationaal.
|
 |
|
Dr. Arjan Plaisier bespreekt het belang van synodaliteit in de Protestantse Kerk in Nederland, die een presbyteriaal-synodale kerkstructuur heeft, met een sterk accent op de plaatselijke gemeente, maar tegelijk een belangrijke rol geeft aan de vergadering van ambtsdragers, lokaal en landelijk.
|
 |
Vergelijkbare vragen stelt Ds. Johannes Welschen over synodaliteit in de Evangelische Broedergemeente, wereldwijd bekend als de Unitas Fratrum, eveneens een presbyteriaal-synodale kerk. |
 |
Perspectief 2022-57
Het boek “Maria, icoon van genade” dat Arnold Huijgen in het Coronajaar 2021 het licht deed zien was een oecumenisch geschenk. In het voorwoord schrijft de auteur dat hij zelf enkele jaren geleden niet had kunnen denken een boek over Maria te zullen schrijven. Wel was er al langer het besef dat Maria in de protestantse traditie ondergewaardeerd wordt. De pandemie bood gelegenheid tot het maken van deze studie die in ons land een nieuwe impuls geeft aan het oecumenisch gesprek over Maria. Al langer wordt daar namelijk een pleidooi voor gehouden. In oktober 2015 vond op initiatief van het Oecumenisch Forum voor Katholiciteit in de Lutherse Kerk in Amsterdam een oecumenische studiedag over Maria plaats. Het Forum deed ook het voorstel om de viering van de Annunciatie op 25 maart op te nemen in de oecumenische liturgische kalender. Of daar veel gehoor aan is gegeven, is niet bekend. De systematisch-theologische studie van Arnold Huijgen over Maria biedt vanuit reformatorisch perspectief een kader voor een serieuze theologische dialoog tussen katholieken en protestanten over Maria. Uit de vele reacties op dit boek van zowel protestantse als katholieke zijde mag men afleiden dat de tijd voor deze dialoog nu rijp is.
Op 9 december 2021 organiseerde Tilburg School of Catholic Theology een Webinar over het boek van Arnold Huijgen. In dit nummer van Perspectief publiceren we de bijdragen aan dat Webinar aangevuld met een recensie van het boek.
Inhoud Perspectief 2022-57In dit nummer van Perspectief treft u de volgende artikelen aan: |
|
|
Marcel Sarot gaat in zijn commentaar in op de bijbelse verantwoording van katholieke leerpunten over Maria: de verering, de maagdelijkheid en de onbevlekte ontvangenis van Maria.
|
 |
|
Willien van Wieringen zoomt in op aandacht van Huijgen voor de vijf vrouwen in de geslachtslijst in Matteüs 1 en op de aandacht voor gender en gendertheologie.
|
 |
|
Eduardo Echeverria beschouwt Huijgens boek als een poging om de scherpe punten in de controverse tussen katholieken en protestanten over Maria te verzachten. In zijn bespreking van het boek gaat hij uitvoerig in op achterliggende theologische concepten van natuur en genade en op de scheppingsorde.
|
 |
|
In de laatste bijdrage blikt Arnold Huijgen terug op de ontvangst van zijn boek en reageert hij op de theologische commentaren van Sarot, Van Wieringen en Echeverria. In de afsluitende passage van zijn artikel geeft hij aan Maria, die mensen in de marge nabij is, een verrassende politieke lading mee.
|
 |
Perspectief 2021-56
In 2020 verscheen de biografie “God is groter dan ons hart” van Lydia Janssen over het leven van de oud-katholieke aartsbisschop Antonius Jan Glazemaker (1931-2018) met als ondertitel: “aartsbisschop in een tijd van verandering”. In de biografie wordt de rol van aartsbisschop Glazemaker in het veranderingsproces zorgvuldig onderzocht en beschreven. Glazemaker stond zelf open voor veranderingen, maar was zich tegelijkertijd zeer bewust van zijn verantwoordelijkheid, nationaal en internationaal, voor de eenheid van de Kerk.
Op 15 september 2021 organiseerden de Oud-Katholieke Kerk en het Oud-Katholiek Seminarium in de Bergkerk in Amersfoort een oecumenisch symposium onder het motto “Geestelijk leiderschap als gedeelde verantwoordelijkheid”. In dit nummer van Perspectief publiceren we de teksten van dit symposium aangevuld met enkele andere passende bijdragen.
Inhoud Perspectief 2021-56In dit nummer van Perspectief treft u de volgende artikelen aan: |
|
|
Annemarie Foppen zoomt in op het geestelijk leiderschap van aartsbisschop Glazemaker vanuit een godsdienstpsychologisch perspectief. Ze maakt daarbij onderscheid tussen een klassiek, een contextueel en een identiteitsperspectief. Aan de hand van deze drie perspectieven schetst Foppen het profiel van Glazemakers leiderschap: stabiel, uit op dialoog en verbinding, geduldig, democratisch, gericht op versterking van oud-katholieke groepsidentiteit. |
 |
|
In zijn reactie op de bijdrage van Annemarie Foppen stelt Karim Schelkens dat een godsdienstpsychologische benadering van Glazemakers kerkelijk leidersschap boeiende inzichten oplevert, maar kernkwaliteiten van het kerkelijk leiderschap zoals spiritualiteit en sacramentaliteit buiten beschouwing laat. Schelkens ziet wat de aandacht voor spiritualiteit en sacramentaliteit betreft een grote verwantschap tussen aartsbisschop Glazemaker en kardinaal Willebrands. |
 |
|
Eleonora Hof gaat in op de rol die aartsbisschop Glazemaker in het proces van verandering en vernieuwing gespeeld heeft. Daarbij waren drie punten van bijzonder belang: een open omgang met de traditie, het vieren van de liturgie en de verhouding tot de basis. Volgens Hof is het proces van verandering hiermee niet afgerond. De vragen rondom klimaat, racisme, gender vragen om een vorm van existentieel leiderschap dat interne verhoudingen op scherp kan zetten. |
 |
|
De rooms-katholieke bisschop Gerard de Korte beschrijft in zijn historische bijdrage de grote veranderingen waar de Rooms-Katholieke Kerk in de 20e eeuw doorheen is gegaan. Dankzij het Concilie ontstond er ruimte voor nieuwe verhouding tot de Oud-Katholieke Kerk. Respect en vriendschap tekenden de verhouding tussen de aartsbisschoppen van Utrecht. Na de jaren zestig gingen de wegen van de Oud-Katholieke Kerk en de Rooms-Katholieke Kerk uiteen. De Oud-Katholieke Kerk koos voor vernieuwing en verandering, de Rooms-Katholieke Kerk voor behoud van het overgeleverde erfgoed. |
 |
|
In een terugblik op de bijdragen aan het symposium tracht Peter-Ben Smit door te dringen tot de kern van het visionair leiderschap van aartsbisschop Glazemaker. Daarbij gaat het niet zozeer om het ontwikkelen van een profetische visie of rol, maar om de wijze waarop hij zijn ambt van bisschop beleefde en belichaamde. Het hoort volgens Smit nadrukkelijk bij de episcopale verantwoordelijkheid om processen van besluitvorming toe te laten, te coördineren en tot een slot te laten komen dat de kerk zowel vernieuwt als bijeenhoudt. |
 |
|
De twee laatste bijdragen van dit nummer zijn van kerkhistoricus Jan Jacobs. |
|
|
In de eerste bijdrage “Het vuur brandend houden” recenseert Jacobs de biografie van Lydia Janssen. Op basis van eigen onderzoek vult hij enkele details aan over de eerste contacten tussen Glazemaker en Willebrands die al dateren van 1960. |
 |
|
De tweede bijdrage is geschreven naar aanleiding van de publicatie van de biografie van Karim Schelkens over kardinaal Willebrands die eveneens in 2020 verscheen. In dit artikel wordt de biografie over kardinaal Willebrands gespiegeld tegen de achtergrond van de eerder verschenen biografieën over kardinaal De Jong, kardinaal Alfrink en kardinaal Simonis.
|
|
Perspectief 2021-55
De notie ‘menselijke waardigheid’ verbindt wereldreligies en levensbeschouwingen. Opvattingen over wat menselijke waardigheid precies inhoudt kunnen per religie en levensbeschouwing verschillen. Wat religies en levensbeschouwingen gemeenschappelijk hebben is dat zij vanuit eigen perspectieven de menselijke waardigheid funderen en een weg wijzen om die te ontwikkelen en te bevorderen.
In het voorjaar van 2021 organiseerde de Katholieke Vereniging voor Oecumene in samenwerking met het Instituut voor Oosters Christendom vier Webinars over menselijke waardigheid in de Oosters-christelijke theologie. Myrthe Lübbers, orthodpedagoge en student Wereldreligies aan de Katholieke Universiteit in Leuven, volgde in het kader van haar stage deze Webinars op de voet. Ze maakte interviews met de sprekers, schreef een beschouwing over het geheel en stelde dit nummer van Perspectief samen. Met dit geschenk aan u, lezer, rondt zij haar stage af.
Inhoud Perspectief 2021-55In dit nummer van Perspectief treft u de volgende artikelen aan: |
|
In een inleidend artikel schetst prof. dr. Alfons Brüning de ontwikkeling van het oosters-christelijke theologische perspectief op de notie menselijke waardigheid. Zijn beschouwing zoomt in op de vraag naar het onderscheid tussen het mensbeeld in het Oosters en Westers christendom ten gevolge van diepgaande historische en culturele verschillen. Niettegenstaande het gegeven dat de Europese orthodoxie veel moeite heeft met westerse opvattingen van moderniteit, is menselijke waardigheid een notie die de christelijke tradities van Oost en West verbindt. |
 |
Zr. Hildegard Koetsveld osb belicht in haar bijdrage het persoonsbegrip in de theologie van de Griekse theoloog John Zizioulas. In zijn visie is het persoon-zijn van de mens pas mogelijk door en gefundeerd in het persoon-zijn van God. Dat een mens persoon kan worden is bij uitstek de bijdrage van de christelijke traditie aan de Europese cultuur. |
 |
Prof. dr. Heleen Zorgdrager presenteert in haar lezing de visie van drie prominente, orthodoxe vrouwen over menselijke waardigheid: Myrrha Lot-Borodine (1882-1957), Maria Skobtsova (1891-1945) en Elisabeth Behr-Sigel (1907-2005). Zij vertegenwoordigen het “vrouwelijke gezicht van Orthodoxie” in de 20e eeuw. |
 |
Dr. Kees den Biesen spreekt in zijn lezing aan de hand van teksten van Efrem de Syriër en Johannes van Apamea over het mensbeeld in de Syrische-christelijke traditie. In de Syrische traditie is de grondslag van de waardigheid van de mens gelegen in zijn existentiële relatie met God. |
 |
In een terugblik doet Myrthe Lübbers verslag van de ontdekkingsreis die ze tijdens haar stage bij de Katholieke Vereniging voor Oecumene heeft gemaakt. Het is een mooie beschouwing geworden vanuit een oecumenisch en interreligieus perspectief over het mensbeeld (het zelfbeeld en de ander), theosis en de mensenrechten.
|
 |
Perspectief 2021-54
Het was een boeiende middag met het Webinar op 23 april jl. over de betekenis van Antonius de Grote voor het religieus leven in Oost en West.
In dit nummer van Perspectief bieden we u de teksten van het symposium aan. Er waren vier presentaties vanuit verschillende perspectieven. Zuster Monica Raassen, trappistin, was middagvoorzitter. Ze opende het Webinar, leidde de sprekers in en leidde de gesprekken die naar aanleiding van gestelde vragen ontstonden.
Het Webinar is te zien op het YouTube kanaal van de Katholieke Vereniging voor Oecumene.
Inhoud Perspectief 2021-54In dit nummer van Perspectief treft u de volgende artikelen aan: |
|
|
De eerste spreker was Vincent Hunink. Hij is classicus en universitair docent aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Hij plaatste de persoon van Antonius binnen de grote verandering in het toenmalige christendom. 'Het Leven van Antonius' door Athanasius, sloeg in als een bom. Voortaan zou men God kunnen dienen door de eenzaamheid op te zoeken in de woestijn. 'Het leven van Antonius’ werd een bestseller in het Oosten en al snel ook in het Westen. Antonius’ levensverhaal heeft enorm veel invloed gehad. |
 |
|
In de tweede voordracht hoorden we hoe Antonius’ inspiratie levend wordt gehouden in de Koptisch-orthodoxe Kerk van vandaag. Antonius Abdalla, een subdiaken in de Koptisch-orthodoxe Kerk van Nederland, vertelde dat de Kopten heel trots zijn op Antonius. Wat maakt deze heilige tot een groot voorbeeld? Door zijn nadruk op discipline, het gebed en de nederigheid is hij tot op de dag van vandaag een groot voorbeeld gebleven in de Koptische Kerk. |
 |
|
Abt Bernardus Peters, abt van de trappistenabdij Koningshoeven, ging in zijn inleiding uit van de vraag: Welke bezieling kan het Leven van Antonius hebben voor het religieuze leven van de 21e eeuw? In Antonius vindt hij allereerst een getuige van de verrijzenis. Wil het religieuze leven in de 21e eeuw betekenis houden, dan zal dat drie dingen moeten uitstralen: vreugde, gebed en gemeenschap. |
 |
|
Père Emmanuel Pannier is katholiek priester in de gemeenschap Chemin Neuf. Hij concentreert zich in zijn verhaal op de bronnen van de spiritualiteit van Chemin Neuf. Chemin Neuf omschrijft hij als een katholieke gemeenschap met een oecumenische roeping, die behoort tot de charismatische beweging en leeft volgens de ignatiaanse spiritualiteit (van Ignatius van Loyola, stichter van de jezuïeten). Het Tweede Vaticaans Concilie is ook een belangrijke inspiratiebron van Chemin Neuf. |
 |
Perspectief 2021-53
In 2018 promoveerde Martijn Pouw, priester van de prelatuur van het Opus Dei, in Rome op een proefschrift over het gemeenschappelijk priesterschap bij Luther en Calvijn. Terug in Nederland klopte hij aan bij de Katholieke Vereniging voor Oecumene met de vraag of het mogelijk zou zijn over zijn studie een oecumenisch gesprek te organiseren. Samen zijn we op zoek gegaan naar een Nederlandse uitgever voor het boek en naar een gelegenheid om over het gemeenschappelijk priesterschap een symposium te organiseren.
Het werd een echte oecumenische onderneming. De protestantse uitgeverij Brevier van dr. Pieter Rouwendal werd bereid gevonden deze studie ‘Greatness and limits of common priesthood’ uit te geven. Het boek verscheen in oktober 2020 in de academische reeks Summum. Prof. dr. Herman Selderhuis, rector van de Theologische Universiteit van de Christelijk Gereformeerde Kerken in Apeldoorn en directeur van Refo500 was enthousiast over het boek en graag bereid om in samenwerking met de Katholieke Vereniging voor Oecumene het symposium te organiseren. Vanwege de Corona-pandemie moest het worden uitgesteld. Ook in het tweede termijn was het vanwege de pandemie niet mogelijk om het symposium op locatie in Apeldoorn te houden. Maar in ietwat afgeslankte vorm kon het symposium op 7 april 2021 in de vorm van een Webinar onder leiding van Herman Selderhuis gelukkig toch doorgaan.
Het symposium bestond uit twee delen. Na een presentatie door Martijn Pouw reageerden drie vaktheologen op de studie van Martijn Pouw naar de grootheid en grenzen van het gemeenschappelijk priesterschap. In het tweede deel kwamen drie mensen aan het woord die vanuit leefsituatie reflecteerden op hun roeping: een burgemeester, een ondernemer en een huisvrouw. Het symposium werd met een slotbeschouwing van prof. dr. Herwi Rikhof afgesloten.
In dit nummer van Perspectief publiceren we alleen de theologische bijdragen. De andere reflecties waren niet voor publicaties beschikbaar.
Inhoud Perspectief 2021-53In dit nummer van Perspectief treft u de volgende artikelen aan: |
|
|
In het voorwoord benadrukt Herman Selderhuis dat er bij alle verschillen van opvatting over het priesterschap een fundamentele, gezamenlijke overtuiging is, namelijk: dat de kerk er is, is te danken aan het priesterlijke werk van Jezus Christus. |
 |
|
In zijn openingswoord gaat Martijn Pouw in op de betekenis van het fenomeen ‘schenken’ in de relatie tussen mensen en in de relatie tussen God en mens. De vraag waar het op uitdraait is of een mens ook in staat is God iets te schenken? De studie van Martijn oogstte sympathie, maar ook kritiek. |
 |
|
De katholieke theoloog Marcel Sarot onderschrijft het belang van de thematiek van het algemeen priesterschap, maar heeft methodologische en inhoudelijke kritiek op het boek van Pouw. Met name mist hij de openheid om van andere tradities te leren. Juist wat het algemeen priesterschap betreft is de Rooms-katholieke Kerk schatplichtig aan de reformatoren. |
 |
|
De lutherse theoloog Andreas Wöhle sluit met instemming aan bij het thema van het symposium “Priesterlijke zielen gevraagd m/v” om vervolgens uiteen te zetten waarin de specifieke lutherse opvatting van ministeriële dienstambt gelegen is. Dit ambt wil als zodanig gezien en erkend worden. |
 |
|
De gereformeerde theoloog Wim Moehn is blij met dit katholiek onderzoek naar de opvattingen van Luther en Calvijn, maar vindt wel dat in sommige opzichten Calvijn (en wellicht ook Luther) tekort gedaan worden. Ook stelt hij dat er in het theologisch onderzoek naar de bemiddeling van het heil sprake is van een groeiende overeenstemming tussen katholieken en gereformeerden. |
 |
|
In zijn slotbeschouwing wijst Herwi Rikhof op het belang van het munus triplex uit de constitutie Lumen gentium van Vaticanum II voor het gesprek over het gemeenschappelijk priesterschap van alle gelovigen. Op grond van de doop hebben alle christengelovigen hier deel aan en dat verbindt gelovigen en gewijde bedienaren. Het munus triplex zou de gemeenschappelijke basis kunnen zijn voor de dialoog over het ministeriële en gewijde dienstambt. |
 |
|
Op uitnodiging van de redactie schreef Martijn Pouw een reactie op de commentaren van theologen. Hierin licht hij de centrale stelling van zijn boek toe en pareert hij de kritiek. In zijn optiek gaat het om de creatieve en vruchtbare verbinding tussen het priesterschap in de liturgie en het priesterschap in het dagelijks leven. |
|
Perspectief 2021-52
In dit nummer van Perspectief publiceren we de teksten van het Webinar dat de Katholieke Vereniging voor Oecumene en de Raad van Kerken in Nederland op 20 januari 2021 samen organiseerden, aangevuld met een toegift vanuit het perspectief van de Quakers.
De kerkelijke vredesbeweging was op haar hoogtepunt in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw. In die jaren waren tal van kerkelijke gemeenten en parochies actief bij het vredeswerk betrokken. Er werden heel wat avondbijeenkomsten over belegd en acties voorbereid. De kerkelijke vredesbewegingen IKV en Pax Christi brachten veel mensen op de been, maar riepen binnen kerken ook tegenspraak op. Daarbij ging het met name over de mate waarin kerken zich direct met grote politieke vraagstukken van oorlog en vrede moeten bezighouden.
De vredesbeweging is sindsdien van profiel veranderd. De vredesorganisatie PAX, waarin IKV en Pax Christi zijn opgegaan, heeft zich ontwikkeld tot een NGO met een wereldwijd netwerk, gericht op het monitoren van en bemiddelen in conflict- en oorlogssituaties. Ook neemt PAX regelmatig stelling tegen de kernbewapening en de modernisering van wapensystemen. Hoewel de kerkelijke vredesbeweging nog steeds bestaat (de vereniging Pax Christi, het IKV, Kerk en Vrede) is zij de afgelopen decennia veel minder zichtbaar geworden.
Tegen deze achtergrond ontstond het idee om het rapport ‘Samengeroepen om vredestichters te zijn’ van de dialoog (1998-2003) tussen vertegenwoordigers van de Mennonite World Conference en de Rooms-Katholieke Kerk opnieuw uit te geven en in bespreking te brengen. Zou het niet kunnen bijdragen aan een vernieuwing en een versterking van de kerkelijke inzet voor vrede?
Inhoud Perspectief 2021-52In dit nummer van Perspectief treft u de volgende artikelen aan: |
|
Peter Nissen had het voorrecht om zelf als één van de vertegenwoordigers van de rooms-katholieke delegatie deel te nemen aan deze oecumenische dialoog. Zijn bijdrage geeft een mooie inkijk in het proces dat tot het dialoograpport heeft geleid. In de dialoog ontstaan vriendschappen voor het leven. |
 |
Fred van Iersel vergelijkt in zijn bijdrage de vredestheologie en de vredesmoraal van het dialoograpport met de encycliek ‘Fratelli tutti’ van paus Franciscus. Hij laat een belangrijke ontwikkeling zien in denken van de Rooms-Katholieke Kerk over de rechtvaardige oorlog, die weleens te danken zou kunnen zijn aan de dialoog met de Mennonite World Council. |
 |
Peter-Ben Smit gaat in zijn originele artikel in op twee aspecten van deze dialoog tussen kerken die op eerste gezicht ver van elkaar af staan: het gezamenlijke perspectief van de vredesinzet maakt het mogelijk verschillen bespreekbaar te maken en te overbruggen; overeenstemming over de sacramentaliteit van de Kerk zou ruimte kunnen bieden voor nieuwe sacramentele handelingen of rituelen zoals de vredegroet. |
 |
Fulco van Hulst geeft inzicht in de verscheidenheid van de internationale doperse beweging. De Nederlandse tak neemt daarin als vrijzinnig kerkgenootschap een bijzondere plaats in. Van een eigen Nederdoperse vredestheologie kan men volgens Van Hulst niet spreken. De aandacht van Nederlandse doopsgezinden gaat veelal uit naar internationaal-politieke en sociale vrede, de spirituele vrede en de aandacht voor vrede in eigen huis en gemeente mag wel wat in beeld komen. |
 |
Ineke Bakker, voorzitter van het Interkerkelijke Vredesberaad, reflecteert vanuit een oecumenische invalshoek op methode, inhoud en handelingsperspectieven van het dialoograpport en ‘Fratelli tutti’. Aan beide teksten kunnen impulsen ontleend worden die vruchtbaar gemaakt kunnen worden voor de kerkelijke vredesbeweging in Nederland. Daarvoor is nodig om elkaar weer te zoeken en met elkaar op weg te gaan. |
 |
De toegift in dit nummer is van Kees Nieuwerth, Quaker en vice-voorzitter van de Raad van Kerken in Nederland. De Quakers voelen zich nauw verbonden met de Doperse beweging. In een gepassioneerd artikel geeft Nieuwerth vanuit het perspectief van de traditionele vredeskerken zijn visie op de urgentie en actualiteit van een geweldloze inzet voor gerechtigheid en vrede in onze wereld. Hierin gaat hij ook in op enkele verschillen tussen Quakers en Doopsgezinden. |
 |