Polarisatie zit in de lucht, tenen zijn lang en lontjes kort. Tegenstellingen tussen groepen mensen leiden tot heftige confrontaties, waarbij ieder het eigenbelang vooropstelt tegen dat van een ander. Het thema van de Oecumenelezing 2023 op vrijdagmiddag 12 mei is ‘Gods complot: méér dan polarisatie’.

Hoe gaan kerken met scherpe tegenstellingen in de maatschappij of binnen de eigen kring om? Is christelijk geloof een pleister voor alle wonden, een mantel der liefde waarmee alle felheid wordt afgedekt? Zijn christenen modelburgers die zonder enig eigenbelang hun naaste dienen? Waar gaat het goed, waar gaat het fout? Wat reiken de bronnen van ons geloof in Schrift en traditie ons aan als bedding voor onze ervaringen?

"Elkaar vasthouden op dezelfde weg. Bidden met de Orthodoxe Kerken in Europa." Op zondag 7 mei 2023 bidden rooms-katholieke parochies in het bijzonder voor orthodoxe christenen in Europa. Zij zijn intern sterk verdeeld geraakt: elkaar vasthouden op de ene weg van het geloof is vaak lastig en lijkt soms onmogelijk. Als katholieken willen we solidair zijn met hen en hen vasthouden in gebed. Wij bieden een preekschets, voorbeden en een poster om op deze zondag aandacht te besteden aan de Orthodoxe Kerken in Europa.

De oorlog in Oekraïne doet de Europese ordening op zijn grondvesten schudden. Bijna niemand voorvoelde dat deze oorlog stond te gebeuren, hoewel voor velen de oorlog al ver voor 2022 een dagelijkse realiteit was. Een complicerende factor is bovendien dat het patriarchaat van Moskou de Russische agressie tegen Oekraïne steunt. Een gevolg daarvan is dat de verhoudingen binnen de orthodoxie in Europa onder grote spanning staan. Allereerst tussen de orthodoxe kerken van Oekraïne en Rusland, maar ook in breder verband verslechteren de verhoudingen tussen de autocefale kerken in Europa. De relatie tussen de patriarchaten van Moskou en Constantinopel was al gebrouilleerd in 2018 na de erkenning van de autocefalie van de Orthodoxe Kerk van Oekraïne door patriarch Bartholomeus. Kerken in Europa, in het bijzonder Orthodoxe Kerken, staan voor de vraag wat gedaan kan en moet worden om recht en vrede in Europa te bevorderen. Op de Zondag voor de Oosterse Kerken staan we stil bij nood van Oekraïne dat lijdt onder de agressie van Rusland en bij de opdracht van christenen en kerken om vredestichters te zijn. Bovenal daarbij de oproep om alle orthodoxe christenen in gebed vast te houden.

Overeen 2023-50

Als christenen samen op weg: dat is de rode draad in dit nummer van Overeen. In het kader van de Zondagvoor de Oosterse Kerken, die we op 7 mei 2023 vieren, vraagt de vereniging om te bidden met en voorde Orthodoxe kerken in Europa. Zij worstelen al jaren met interne spanningen, die ten volle zichtbaar zijn geworden in de oorlog in Oekraïne. De gehele christelijke gemeenschap zoekt nu naar wegen om hiermee om te gaan.

Dr. Alfons Brüning analyseert de rol van de Russisch-Orthodoxe Kerk en de Wereldraad van Kerken. Aartspriester Theodoor van der Voort geeft een inkijkje in het leven van Russen en Oekraïners in Nederland. Zijn gemeenschap in Deventer is een hoopvol teken van gelovigen die elkaar blijven vinden en samen bidden. Ook binnen de vereniging zijn we samen op weg: we maken in dit nummer kennis met Myrthe Lubbers, die door de Algemene Ledenvergadering werd benoemd tot nieuw bestuurslid en met ds. Trinette Verhoeven, die het hoofdbestuur voorziet van advies vanuit de Protestantse Kerk in Nederland. En in het eerste artikel vertelt Fokke Wouda over een bijzonder initiatief dat de koers van de vereniging in hogemate zal bepalen in het komende jaar: een reis naar het oecumenisch avondgebed TOGETHER met paus Franciscus op het Sint-Pietersplein!

Het huis van Dominicus, initiatief van de Utrechtse Dominicuskerk nodigde coördinator van de vereniging Fokke Wouda uit om mee te werken aan hun programma 'Jonge Hemelbestormers'. Een prachtige gelegenheid om het werk van de vereniging én ons project TOGETHER voor het voetlicht te brengen. En u maakt meteen wat meer kennis met dit nog nieuwe gezicht bij de vereniging.

Broeder Alois spreekt in een interview in het Nederlands Dagblad (21 januari 2023) uitvoerig over het oecumenisch gebed bij de opening van de synode waartoe hij de aanzet gaf. De prior van Taizé kijkt met hoop en vertrouwen uit naar die bijeenkomst, die het proces binnen de Rooms-katholieke kerk zal begeleiden en verrijken. De betrokkenheid van andere christenen kan voor iedereen vrucht dragen, zo is zijn overtuiging.

“Ik vind het uitzonderlijk dat de Katholieke Kerk begint aan een synode zonder te weten wat het uiteindelijke resultaat zal zijn, zonder het eindpunt van de rit al aan het begin te waarborgen. Het is een avontuur – maar dat is de kerk zelf ook. Het vertrouwen in de heilige Geest wordt daardoor heel concreet. Het gaat om vertrouwen en vreugde. Laten we de vreugde niet vergeten!”

Broeder Alois

Op maandag 23 januari 2023 opent onze projectpagina TOGETHER 2023: www.oecumene.nl/together. Op diezelfde dag lanceert de gemeenschap van Taizé haar projectwebsite en volgt meer informatie tijdens een persconferentie in het Vaticaan.

'Together 2023: Samenkomst van Gods volk' is een meerdaags programma in Rome dat Taizé samen met andere bewegingen organiseert. Hoogtepunt is een oecumenische gebedsviering op het Sint-Pietersplein op zaterdag 30 september 2023, bij aanvang van de bisschoppensynode over synodaliteit: een ijkpunt in het rooms-katholieke proces naar een meer luisterende kerk. Paus Franciscus kondigde TOGETHER aan na het angelusgebed op zondag 15 januari.

Foto: frimufilms op Freepik

Op zondag 15 januari 2023 kondigde Paus Franciscus een bijzondere gebeurtenis aan! Bij de aanvang van de Algemene Bisschoppensynode over synodaliteit dit jaar zal op initiatief van Taizé een oecumenisch gebed plaatsvinden op het Sint-Pietersplein in Rome. Hiertoe worden met name jongvolwassenen (18-35 jaar) en leiders van alle christelijke denominaties uitgenodigd.

Naar verwachting zullen duizenden van hen naar Rome afreizen om dit belangrijke proces in de Rooms-katholieke kerk met gebed te begeleiden. Dit zal meteen een hoopvol teken op weg naar christelijke eenheid zijn. De Katholieke Vereniging voor Oecumene werkt achter de schermen al samen met Taizé om een reis vanuit Nederland te organiseren. Wij hebben een daarvoor een oecumenisch projectteam opgezet en volgende week lanceren we een website met meer informatie!

Eind 2022 nam Geert van Dartel onder grote belangstelling afscheid als directeur van de Katholieke Vereniging voor Oecumene na een dienstverband van 28 jaar. Hij deed dit op verschillende manieren: tijdens de vergadering van het Hoofdbestuur, met de collega's van andere kerkelijke organisaties in het huis waar de Vereniging haar kantoor heeft en in het bijzonder tijdens een symposium op 4 november 2022. Geert koos ervoor tijdens dit symposium de balans op te maken en vooruit te kijken via het thema "Uitdagingen voor de oecumene in Europa." 

Ds. Karin van den Broeke, Mgr. Hans van den Hende en prof. dr. Marcel Sarot deelden hun analyses in bijdragen aan het symposium. Deze lezingen hopen we in maart te publiceren in ons tijdschrift Perspectief. Daarnaast waren er veel warme en lovende woorden om Geert te bedanken voor zijn grote inzet voor de Vereniging. Daarbij ontving hij uit handen van voorzitter Marcel Sarot toepasselijk een gravure van de heilige Willibrord, met wie Geert zich begrijpelijkerwijs bijzonder verbonden voelt. 

De Week van gebed voor eenheid van christenen 2023 (15-22 januari) moedigt kerken aan om goed te doen en recht te zoeken. Bijzondere aandacht is er voor de verdeeldheid die veroorzaakt wordt door het onrecht van ongelijkheid en racisme. Christenen in de hele wereld komen in de Week van gebed samen om te bidden voor eenheid, de wijk en de wereld. Het thema, Doe goed, zoek recht, is dit jaar aangedragen door christenen uit de Amerikaanse staat Minnesota.

De gebedsweek is een initiatief van de Raad van Kerken, SKIN en netwerk MissieNederland. In de persoon van Geert van Dartel was ook de Katholieke Vereniging voor Oecumene vertegenwoordigd in het voorbereidingscommitee. Door heel Nederland zijn honderden plaatselijke gemeenten uit verschillende kerkverbanden actief bij de gebedsweek betrokken. De organisaties ontwikkelden materialen voor kerken en christenen, om invulling te geven aan het thema Doe goed, zoek recht. Zo is er een gebedsboekje met dagelijkse overdenkingen en gebedspunten en zijn er materialen beschikbaar voor kinderen en tieners. 

Prof. dr. Ton Scheer, priester in de congregatie van de missionarissen van het Heilig Hart (MSC), overleed op dinsdag 27 december 2022. De Katholieke Vereniging voor Oecumene herdenkt hem dankbaar voor zijn jarenlange inzet voor de oecumene in Nederland.

Vijftien jaar lang was Ton Scheer lid van het hoofdbestuur en het dagelijks bestuur van onze vereniging. Dat zou erop kunnen duiden dat hij een doorgewinterde vergadertijger was, een volbloed bestuurder. Maar al bij het doorbladeren van de notulen uit die periode blijkt dat dit een verkeerde conclusie is. Zijn naam duikt uiterst zelden op en zeker niet wanneer het discussies over bestuurlijke knelpunten betreft. Ton was geen bestuurder in hart en nieren, ook al heeft hij ook nog de theologische faculteit in Nijmegen bestuurd. Als bestuurder was hij  trouw, omdat hij ervoor gevraagd was en had toegezegd...

Bij de geboorte van onze vereniging in 2001, uit een samengaan van de Willibrordvereniging met Aktie en Ontmoeting Oosterse Kerken, werd Ton gevraagd in het nieuwe bestuur zitting te nemen om ervoor te zorgen dat de aandacht voor de oosterse kerken gegarandeerd zou blijven. Heel trouw heeft hij die rol vijftien jaar vervuld. Zijn trouw was het die hem kenmerkte. Hij was er altijd, al sprak hij niet veel; trouw kwam hij ook op voor de plaats van de oosterse kerken in het werk van onze vereniging.