“Dit boek moet je lezen.” Miek Derks van uitgeverij Betsaida in Den Bosch geeft me een saai uitziend boek dat thuis op de stapel ‘nog te lezen’ belandt. Als het na enkele weken aan de beurt is, lees ik eerst de flaptekst (achterop), waar ik getroffen wordt door de uitspraak van Paul Gillis, ooit docent aan de priesteropleiding van Den Bosch: ‘Dit is het mooiste boek dat ik ooit gelezen heb.’ Vervolgens check ik wie het boek vanuit het Frans vertaald heeft: Filip De Rijcke, de rector van dat seminarie. Die moet kennelijk ook geraakt zijn.

In dit informatieve en boeiende boek worden vijf voor Nederland en Vlaanderen relatief nieuwe kerken op een aansprekende wijze uiteengezet. Het betreft achtereenvolgens de Syrisch-Orthodoxe kerk, de Koptisch-Orthodoxe kerk, de Ethiopisch-Orthodoxe Tewahedo kerk, de Eritrees-Orthodoxe Tewahedo kerk en de Armeens-Apostolische kerk. De auteur focust daarbij op hun geschiedenis, liturgie en geboorteverhalen van Christus. Het eerste hoofdstuk over de Syrisch-Orthodoxe kerk is met zestig bladzijden het langste. Drie kerstverhalen uit de Perzische Kores kerk en 32 verduidelijkende foto’s sluiten het boek af. Het voorwoord is geschreven door aartsbisschop Mor Polycarpus Augin Aydin van de Syrisch-Orthodoxe kerk in Nederland.

Kan de herdenking van het begin van de Reformatie in 2017 een beslissende aanzet geven tot het overwinnen van het oude conflict tussen Rome en Reformatie en het herstel van de eenheid van de Kerk in het Westen? Volgens de protestantse theologe, Martie Dieperink, die zich al vele jaren in woord en geschrift inzet voor eenheid en verzoening tussen katholieken en protestanten, liggen hier kansen. En meer dan dat. Het herstel van de eenheid noemt zij de Reformatie van vandaag.

'Luther was een probleem. Een moeilijk mens. En dat niet alleen voor de paus en de keizer, maar ook voor de andere reformatoren en voor de mensen om hem heen.' Zo begint Herman Selderhuis zijn biografie van Maarten Luther. Het is een schitterend boek, prachtig geïllustreerd en uitgegeven door uitgeverij De Banier, waarin de lezer meegenomen wordt in het veelbewogen leven van Maarten Luther vanaf zijn geboorte in 1484 in Eisleben, zijn kinderjaren in Mansfeld tot aan zijn overlijden in 1546 opnieuw in Eisleben. De betekenis van Luther voor de ontluikende Reformatie komt uiteraard uitvoerig aan bod. Daarmee heeft Luther geschiedenis geschreven. Maar het leven van Luther behelsde meer. Selderhuis laat de hele Luther zien. Hij prijst zijn sterke kanten, maar schrijft even openhartig over zijn zwakheden en falen. 'Luther, een mens op zoek naar God' is een must voor iedereen die zich met het oog op de herdenking van 500 jaar Reformatie wil verdiepen in het leven van de Duitse Reformator.

Bonifatius is één van de grote missionarissen van Europa. Dit jaar is het 1300 jaar geleden dat hij vanuit Londen met een vrachtvaarder vertrok om in Dorestad - het Rotterdam van de achtste eeuw - van boord te gaan. Op 2 juli jl. werd dit feit op een oecumenische bijeenkomst in Wijk bij Duurstede herdacht. Bij gelegenheid van dit jubileum verscheen bij uitgeverij Kok onder redactie van Luit van der Tuuk het boek 'Bonifatius in Dorestad, de evangeliiebrenger van de Lage Landen - 716. Eigentijdse en historische perspectieven op Bonifatius wisselen elkaar in dit boek af.

Het christensocialisme was in de twintigste eeuw een invloedrijke ideologie die tot in de jaren tachtig veel aantrekkingskracht uitoefende op studenten en theologen. Over één van de voortrekkers van deze beweging, ds. Adriaan Hendrik van der Hoeve (1870-1943), schreef Derk Jansen een biografie in de hoop hiermee nieuwe interesse te wekken voor het oorspronkelijke christensocialisme in een 'ogenschijnlijk door het kaptialisme gestempelde maatschappij'.

Sinds 1985 zijn alle basisscholen verplicht onderwijs te geven in geestelijke stromingen. En dus ontwikkelde de overheid een kennisbasis en kerndoelen en publiceerde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid geloven in het publiek domein (2006). Het zijn richtlijnen waarmee de overheid wil bevorderen dat onze kinderen worden opgevoed tot burgers met respect voor anders-denkenden, waardoor cohesie in onze veelkleurige samenleving ontstaat. Tegelijkertijd wil de overheid ook een bijdrage leveren aan de identiteitsontwikkeling van de kinderen.

"Let niet op wat de mensen zeggen. Let alleen op Hem. God is liefde. God is gerechtigheid'. Deze wijze les gaf Juliana van Stolberg-Wernigerrode (1506-1580) mee aan haar kinderen die een grote rol zouden spelen in de vorming van de staat der Nederlanden. Het citaat is ontleend aan het boek 'Het geloof van Oranje, vrijheid, verbondenheid, tolerantie' van Marianne Visser-Van Klaarwater. Het is vrucht van een lang onderzoek naar de geloofsbeleving van de leden van het huis van Oranje-Nassau. Geen gemakkelijk, maar een interessant thema. De auteur leidt de lezer aan de hand van de levensbeschrijvingen van vorsten en vorstinnen van het Huis van Oranje en de waarde die zij hechten aan het geloof door de Vaderlandse geschiedenis heen. De illustratie in het boek zijn van de Arubaanse kunstschilder Gustave Nouel. Zijn portretten van de leden van het Huis van Oranje geven het boek een extra dimensie. Een aanrader met het oog op de herdenking van 500 jaar Reformatie!

In een tijd toen ik nog angst had voor alle Nederlanders, ontmoette ik de eerste moslims: aardige, bescheiden gastarbeiders. 1966: een gastarbeider had mijn zus en zwager om een kamer gevraagd: de mogelijkheid om Hallal te eten, te drinken, te slapen, te poepen en... te bidden natuurijk. Een gastarbeider die het pension niet meer vertrouwde nadat hij varkensbotten in het vuilnisvat had zien liggen. Moslims kwam ik sindsdien altijd weer tegen, overal. De laatsten: in het klooster Maria Alathra te Suleymania, Noord-Irak, april 2016, in een theatergroep voor trauma verwerking, vluchtelingen zoals de christenen ook, gevlucht voor bombardementen en voor Daesh (ISIS).

Iedere tijd heeft zijn eigen wijze van leven en van geloven. Het geloof verandert en dat gebeurt in overeenstemming met of juist in verzet tegen de veranderende levensomstandigheden en de veranderende leef- en denkwijze van de mens. Velen van ons zijn opgegroeid in een tijd waarin het geloof was vastgelegd in een aantal leerstellingen die je uit hoofd kon leren. De kerk en de gelovigen waren er van overtuigd dat zij de waarheid kenden, over alle aspecten van het leven en over de dood. Om gered te worden moest een mens die waarheid aanvaarden. De bijbel werd, zeker in protestantse kring, gezien niet alleen als de bron van het geloof, maar ook als de onbetwiste maatstaf waaraan ons geloof kon en moest worden gemeten. Voor katholieke gelovigen was de kerk de draagster van de waarheid en was het de kerk die aangaf wat waar en wat goed of slecht was. De kerken wisten met grote zekerheid hoe het zat met het leven en met het geloof.