Het was een boeiende middag met het webinar op 23 april jl. over de betekenis van Antonius de Grote voor het religieus leven in Oost en West. Er waren vier presentaties vanuit verschillende perspectieven. Zuster Monica Raassen, trappistin, was middagvoorzitter. Ze opende het webinar, leidde de sprekers in en leidde de gesprekken die naar aanleiding van gestelde vragen ontstonden.
Vincent Hunink, Het leven van Antonius
De eerste spreker was Vincent Hunink. Hij is classicus en universitair docent aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Wat
mij opviel aan zijn verhaal is dat hij de persoon van Antonius plaatste binnen de grote verandering in het toenmalige christendom. Eerst was het christendom binnen het Romeinse Rijk een illegale religie. Het was een religie die officieel verboden was. Ze werd van tijd tot tijd door de vingers werd gezien maar tevens vervolgd. In die situatie was het martelaarschap, het getuigen van je geloof totdat de dood erop volgt, de vorm bij uitstek om op een bijzondere wijze christen te zijn. Dat verandert als in 313 het christendom door keizer Constantijn een toegestane religie wordt (op het einde van de vierde eeuw onder keizer Theodosius zelfs de enig toegestane religie). Dit alles bracht een nieuwe situatie teweeg in de klassieke samenleving en binnen de christelijke kerk. De kerk groeide uit tot een sterk georganiseerde kerk. Hunink noemt de enorme veranderingen ‘mind blowing’. Nu het martelaarschap niet meer de vorm meer was om God op een bijzondere manier te dienen, deed zich de vraag voor ‘Wat nu?’. De tekst die Athanasius schreef, het Leven van Antonius, sloeg in als een bom, omdat die een antwoord gaf op die vraag. Voortaan zou men God kunnen dienen door de eenzaamheid op te zoeken in de woestijn. Zo’n leven werd beschreven in het ‘Leven van Antonius’ en dat werd een bestseller in het Oosten en al snel ook in het Westen. Antonius’ levensverhaal heeft enorm veel invloed gehad.
Antonius Abdalla, De blijvende betekenis van Antonius voor de Kopten
In de tweede voordracht keken we hoe Antonius’ inspiratie levend wordt gehouden in het heden, en wel in de Koptisch-orthodoxe Kerk. Aan het woord was Antonius Abdalla, een subdiaken in de Koptisch-orthodoxe Kerk van Nederland. Antonius Abdalla vertelde dat de Kopten heel trots zijn op Antonius als een Egyptische heilige. Abdalla hield een levendig verhaal. Hij liet een lied horen bij enkele beelden waarbij Koptische gelovigen onder leiding van de Koptische bisschop van Jeruzalem over Antonius zongen: ‘Tussen de heiligen is Sint-Antonius. Door het leven van gebed, het leven van de hemel heeft hij de woestijn gezegend. Door discipline in gebed tientallen jaren lang en door continue kniebuigingen heeft hij God bereikt.’ Zo wordt door middel van zo’n lied op een simpele wijze de bekendheid met de figuur van Antonius met de paplepel ingegeven. Wat maakt deze heilige tot een groot voorbeeld? Het belangrijkste wat hij heeft gedaan is heel menselijk de discipline, het leven van gebed, het harde werken en de nederigheid waardoor hij zo’n groot voorbeeld is gebleven in de Koptische Kerk tot op de dag van vandaag.
Abt Bernardus, Niets boven de liefde tot Christus stellen
De presentatie van abt Bernardus Peters, abt van de trappistenabdij Koningshoeven, ging uit van de vraag: Welke bezieling kan het Leven van Antonius hebben voor het religieuze leven van de 21e eeuw? Abt Bernardus vertelt hoe de jonge monniken het Leven van Antonius in handen gedrukt krijgen en hoe hem dat ook zelf overkwam. Het is volgens hem geen slechte gewoonte van de monniken zo’n boekje als het Leven van Antonius in de handen te drukken en te zeggen: Ga maar lezen. De traditie van de woestijnvaders- en moeders heeft binnen de spiritualiteit van de cisterciënzers waartoe abt Bernardus hoort een belangrijke plaats. Men beschouwt zich als mensen die in hun voetsporen verder willen leven. Het lezen van deze teksten heeft een belangrijke plaats in de opleiding van monniken. Abt Bernardus ziet in het Leven van Antonius, maar ook in de overgeleverde spreuken over hem uit het Gerontikon, Antonius als getuige van de verrijzenis. Dat herinnert hem aan het boek Handelingen, waarin de apostelen getuigenis afleggen van de Heer Jezus. Wil het religieuze leven in de 21e eeuw betekenis hebben in een samenleving die niet dat nieuwe leven kent, dan zal dat drie dingen moeten uitstralen, wat hij haalt uit het Leven van Antonius: vreugde, gebed en gemeenschap. Hij stipt kort de thema’s vreugde en gebed aan en gaat uitvoeriger in op het onderdeel gemeenschapsleven. Hij schetst Antonius als een getuige van de verrijzenis. Hij legt het verband tussen het hedendaagse gemeenschapsleven en Antonius de Grote.
P. Emanuel Pannier, Inspiratiebronnen voor het Gemeenschapsleven
Père Emmanuel Pannier hield de vierde en laatste presentatie. Hij is katholiek priester in de gemeenschap Chemin Neuf. Hij begint met te vertellen hoe hij in het eerste jaar van zijn theologische vorming in de kleine groep van broeders en zusters het Leven van Antonius heeft gelezen. ‘Dat was heel interessant. Het is voor ieder van ons een beetje een achtergrond gebleven.’ Hij concentreert zich in zijn verhaal op de bronnen van de spiritualiteit van Chemin Neuf, de bronnen voor oecumenisch leven. Chemin Neuf omschrijft hij als een katholieke gemeenschap die een oecumenische roeping heeft, behoort tot de charismatische beweging en leeft volgens de ignatiaanse spiritualiteit (van Ignatius van Loyola, stichter van de jezuïeten). Chemin Neuf heeft ook als bron de teksten van het Tweede Vaticaanse Concilie. Het concilie moedigt de deelname van leken aan de evangelisatie aan. Het concilie wijst op de fundamentele gelijkheid van alle gedoopten: leken en geestelijken, mannen en vrouwen. Chemin Neuf heeft leden van alle levensstaten. Pannier brengt verder de wortels van de oecumenische roeping van Chemin Neuf ter sprake in zijn lezing die zo belangrijk zijn voor zijn gemeenschapsleven.
Wie meer wil weten waarover de sprekers spraken, kan het webinar bekijken op YouTube.
Foto :
- Sint-Antonius, Koptische icoon.(Wikimedia Commons);
- Sint-Antonius, Griekse icoon 19e eeuw.