11 / 36
oecumenisch bulletin, voorjaar 2016
9
Maar de vreemdeling is echt vreemd en dat is
zo gebleven, ook in het verenigde welvaarts-
fort Europa. Dat zou niemand moeten verba-
zen.
Natuurlijk roepen vreemdelingen gevoelens
van vervreemding op. Ten diepste is iedere
mens anders dan jij. Zelfs mensen van één
gezin moeten toch weer even aan elkaar
wennen als zij elkaar lang niet hebben gezien.
Ieder is zichzelf het meest nabij. Tegelijk is het
waar dat je, wanneer je zelf ooit lifter bent ge-
weest, sneller een lifter zult meenemen. Voor
het empathisch doorbreken van het eenzijdig
wij-zij denken, is de herinnering onmisbaar.
Het komt erop aan jezelf als de kwetsbare
ander te kunnen zien. ‘Heb vreemdelingen lief
als jezelf, want jullie zijn zelf vreemdelingen
geweest in Egypte’, wordt er tegen het oude
Israël gezegd. (Leviticus 19:34) De Bijbel-
schrijver heeft waarschijnlijk niet de massale
stromen van vluchtelingen in gedachten die
wij vandaag beleven. Maar er staat in de
Bijbel niet dat eerst de wereldproblemen moe-
ten worden opgelost voordat gastvrijheid en
naastenliefde mogelijk zijn.
Wij hebben lange tijd een buitengewoon een-
zijdig idee van eenheid gekoesterd. Jarenlang
hebben we gedacht dat Europa er was om
ons rijker te maken. Maar eenheid met inhoud
gaat over gedeelde waarden. Daar hoort een
debat bij, intern en met de buitenwacht. Dat
waren we een beetje vergeten. Wat heb-
ben we verwacht? In een instabiele wereld
zou het wel heel onwaarschijnlijk zijn dat
goederen ongemerkt en in schier ongelimi-
teerde hoeveelheden de grenzen passeren,
terwijl ondertussen mensenmassa’s door grof
geweld, armoede of een uitzichtloos bestaan
geplaagd, rustig op hun plek blijven.
‘Hebt uw vijanden lief en bidt voor wie u
vervolgen’ (Matteüs 5,44), was een woord van
Jezus dat tijdens de Tweede Wereldoorlog
voor de oecumene een bijzondere betekenis
heeft gehad. Het internationale oecumenisch
netwerk omvatte vele waardevolle contac-
ten, ook met het Duitse verzet. In 1945 lag
Duitsland in puin. Overal waren vluchtelingen
onderweg, met verschillende nationaliteit:
Duits, Pools, Nederlands, Belgisch, Frans. Er
is toen veel hulp verleend vanuit de oecu-
Leven aan de grens
Grensverkeer
Grenzen hebben een functie. Dit is in Europa de afgelopen decennia zwaar onderschat.
Zolang ‘Schengen’ welvaart bracht vonden mensen het best dat grenzen alleen op de land-
kaart bestonden. Ondertussen werd het Europese waardendebat verwaarloosd.