Katholieke Vereniging voor Oecumene

Dr. Borys Gudziak (* 1960) is benoemd tot bisschop voor de Oekraïense Grieks-katholieken in Frankrijk. Dit is bijzonder nieuws, vanwege zowel de persoon van Borys Gudziak als het klaarblijkelijke belang van dit bisdom voor zijn Oekraïense kerk, een kerk van de Byzantijnse ‘ritus’ in eenheid met de zetel van Rome, d.w.z geünieerd katholiek.

Zijn benoeming door paus Benedictus XVI (over procedure zie onderstaand kopje ‘Exarch’) werd afgelopen zaterdag 21 juli bekend gemaakt door de Vaticaanse Persdienst. ‘Benoemd bisschop’ (bisschop elect) Gudziak is op dit moment celibatair priester (de grieks-katholieken kennen ook getrouwde priesters) van het aartsbisdom Lviv in West-Oekraïne. Gudziak is Amerikaan van nationaliteit en in 1960 te Syracuse, New York (VS) geboren in een gezin van Oekraïense komaf.

Kwaliteiten

Vader Borys Gudziak is theoloog en cultuurhistoricus (doctoraat van Harvard). Hij werd in 1998 in Oekraïne priester gewijd. Hij spreekt behalve Engels vloeiend Oekraïens. Borys Gudziak is op het moment rector van de Oekraïense Katholieke Universiteit in Lviv, een gerenommeerde instelling in het land. Hij heeft een enorme academische staat van dienst, zowel die van wetenschapper als die van universitair bestuurder. In kringen van en rondom zijn Grieks-katholieke Oekraïense Kerk worden zijn vele kwaliteiten geroemd en staat hij ook bekend als een open en communicatief man. Er is dan ook met veel enthousiasme op zijn benoeming gereageerd, niet in de laatste plaats door de drieëntachtigjarige mgr Mikhail Hrynchyshyn CSsR (bisschop te Parijs sinds 1982), wiens ontslag hiermee eindelijk is aanvaard door de paus en die door Gudziak zal worden opgevolgd. De datum van de consecratie tot bisschop die waarschijnlijk zal plaatsvinden in de Oekraïense katholieke kathedraal van de H. Wolodymyr (Vladimir) de Grote te Parijs, is nog niet bekend.

Zijn toekomstig bisdom

Gudziak zal de leidende herder worden, niet alleen van de Oekraïense Grieks-katholieken in Frankrijk, maar ook van die in Nederland, Zwitserland, Luxemburg en – last but not least – België, in welk land al van voor de helft van de 20^e eeuw katholieke (naast orthodoxe) Oekraïners wonen. Al bij al getalsmatig niet zo’n ontzettend grote gemeenschap, maar wel een met uitdagingen. Uit de benoeming van kopstuk Gudziak mag hoe dan ook het grote belang van deze zetel worden opgemerkt voor het Vaticaan en de Grieks-katholieke Oekraïense Kerk. Hoogstwaarschijnlijk is de reden daarvan dat de Europese hoofdstad Brussel in zijn diocees ligt. Met het belang van dit EU-hoofdkwartier is ook het belang van kerkelijke vertegenwoordiging in enigerlei vorm bij deze instelling aangegeven.

‘Exarch’

Het bisdom dat Borys Gudziak gaat leiden heet officieel het ‘Apostolisch Exarchaat voor de Oekraïners in Frankrijk’. De ‘standplaats’ is Parijs, maar Gudziak zal geen bisschop van Parijs worden genoemd. De rooms-katholieke kerk kent al een bisschop van Parijs, de aartsbisschop van deze stad van de Latijnse (westerse katholieke) kerk. Dus die zetel is als het ware al bezet. Daarbij komt dat Gudziak niet bisschop zal worden van een stad binnen het grondgebied van zijn Grieks-katholieke Oekraïense Kerk, maar buiten haar territorale grenzen. Zo’n bisschop heet, met een woord van Grieks-byzantijnse oorsprong, een exarch, een ‘buiten-hoofd’. Al bij al redenen om hem ‘titulair bisschop’ te maken van een voormalig, maar niet meer bestaand bisdom, in het geval van Gudziak ‘titulair bisschop van Carcabia’. Dat is de Latijnse naam van een stad in het hedendaagse Tunesië, waar waarschijnlijk geen een katholiek of zelfs maar een christen woont, laat staan een Oekraïense grieks-katholiek. Bisschoppen in de katholieke patriarchaten van de oosterse tradities worden benoemd door de eigen Heilige Synode (vergadering van bisschoppen), maar moeten volgens het Katholieke Oosterse Kerkelijke Recht wel worden erkend door de paus in zijn hoedanigheid van hoofd van de rooms-katholieke wereldkerk. Bij de benoeming van een bisschop buiten de territorale grenzen is de volgorde eigenlijk net andersom: de H. Synode draagt minstens drie kandidaten voor aan het Vaticaan en de paus benoemt dan de nieuwe bisschop. De Grieks-katholieke Oekraïense Kerk is op papier om allerlei kerkpolitieke redenen geen patriarchaat, maar een grootaartsbisdom, maar dat verschilt qua rechten nauwelijks van een patriarchaat. Vandaar dat de benoemingsprocedures van bisschoppen hetzelfde zijn. Bisschop elect Gudziak wordt straks het 49^e lid van de Bisschoppensynode van zijn kerk.

Foto boven: vader Borys Gudziak (Foto: ucu.edu.ua)

Foto rechts: Iconostase in de Sint-Wolodymyrskathedraal te Parijs