We zijn allen verenigd in één doop
De Gemeenschap De Hooge Berkt is een kleine 50 jaar geleden in Bergeijk ontstaan, vanuit de persoonlijke behoefte van enkelen om de boodschap van het Evangelie concreter handen en voeten te geven dan ze tot dusverre hadden gedaan. Dat deden ze door samen te gaan wonen in een huis, veel te praten over hoe je je geloof vorm geeft in het dagelijks leven en samen zondags naar de parochiekerk in het dorp te gaan. De achtergrond van degenen die met elkaar gingen samenleven was divers:
een gescheiden vrouw van middelbare leeftijd met een sterke binding met de RK-kerk, een net-gewijde Jezuïet die vanuit zijn orde toestemming kreeg om zijn roeping in deze gemeenschapsvorm 'uit te proberen', een verpleegkundige en een theologiestudent. Al gauw sloot zich ook een religieuze aan, die was vastgelopen op het gemis aan communicatie binnen haar klooster. Ook zij kreeg toestemming van haar orde om zich bij deze woongroep te voegen.
Er was in het begin geen plan, geen voornemen om een gemeenschap te stichten. De mensen die samen gingen leven hadden dit voor zichzelf nodig. Er sloten zich meerdere kloosterlingen aan: vrouwelijke religieuzen, broeders, paters en monniken. In de 70-er jaren kwamen daar ook jongeren en jonge gezinnen bij. Na enige tijd ontstonden er eigen vormen van 'vieren': dagelijks korte gebedsdiensten en ook eucharistie, hetgeen natuurlijk was omdat er nu eenmaal priesters waren. De gebedsvieringen werden ontwikkeld door de voorgangers in de gemeenschap, hadden RK-wortels, waren geïnspireerd door de vrijere vormgeving van het 2e Vaticaans Concilie maar ook beïnvloed door de kloostertradities en de kleine communauteiten die in die jaren her en der ontstonden. Doordat er gevierd werd door mensen die dagelijks samenleefden was er vanaf het begin sprake van intimiteit; het dagelijks leven werd er verwoord, er werd voor vreugde en verdriet gebeden en er vanuit getuigd. De vieringen hadden hierdoor een eigen karakter, versterkt door eigengemaakte liederen en zelf bewerkte psalmen.
Oecumenisch samenleven
Vanaf het begin was de Gemeenschap De Hooge Berkt open voor belangstellenden uit andere christelijke geloofsrichtingen. Er waren ook al heel vroeg banden met de (protestantse) broeders van Taizé. De visie hierachter was eenvoudigweg: 'we zijn allen verenigd in één doop.'Een ander gevleugeld gezegde luidde: 'Waar twee of drie in mijn Naam aanwezig zijn, daar ben Ik in hun midden.' Zo konden ook belangstellenden uit andere kerken zich welkom weten en aansluiten.
Er is een periode geweest, waarin overwogen werd om een kerkelijk rechtspersoon aan te nemen. Omdat dit veel kerkjuridische implicaties had, is daar uiteindelijk niet voor gekozen. Wél zijn vanaf het begin de verbindingen met het bisdom en de plaatselijke RK-kerk nadrukkelijk gezocht en aangehouden. Ook groeide er een hartelijke verstandhouding met de plaatselijke Protestantse Kerk.
Enkele leden hebben zich jarenlang studieus gebogen over het onderwerp 'oecumene'. Dat werkgroepje bestond uit leden van verschillende achtergronden. Een belangrijke uitkomst van die bezinning was: 'oecumene is geen combinatie van verschillende kerkelijke tradities: het is een samengaan van mensen uit verschillende tradities, met behoud van eigenheid en het onderling respect daarvoor.' Meer en meer groeide het inzicht dat praktische oecumene in onze gemeenschap goed ontwikkeld was.
Oecumenisch vieren
Echter, omdat de gemeenschap is ontstaan door mensen met een Rooms-Katholieke achtergrond, had de liturgie tot voor kort, weliswaar met een hele eigen Hoogeberktsfeer, toch vooral Rooms-Katholieke trekken. Pas de laatste tijd wordt er expliciet aan gewerkt om het oecumenische karakter van het samenleven ook tot uiting te brengen in de vieringen. Er is hierover een gemeenschaps-brede bezinning op gang gekomen. De vergrijzing van de priesters speelt hierbij een (natuurlijke) rol. Er worden momenteel uiteenlopende vieringen gehouden: Eucharistie, een viering van Woord, Gebed en Gebaar, een Agapè-viering. Eén van onze leden is predikant en met haar zoeken we naar mogelijkheden om een protestantse viering te houden. Misschien kan er een Avondmaal gehouden gaan worden, ook dat wordt onderzocht. En wie weet komen er in de toekomst Oudkatholieke vieringen (één van de leden volgt momenteel de opleiding aan het Oud-Katholiek Seminarie).
Een uitgangspunt dat in dit kader gegroeid is: als we leden hebben vanuit een bepaalde traditie, dan kan die traditie ook tot uiting komen in vieringen. We zullen dus geen voorganger 'inhuren' om een bepaalde kerkelijke viering te kunnen houden. We doen het met wat voorhanden is; met wat de leden meebrengen aan achtergrond. Dat is eigen aan deze gemeenschap. Verbinding met tradities is van oudsher belangrijk geweest. Maar door de ontkerkelijking ontstaat langzamerhand ook het inzicht, dat het voldoende kan zijn, dat enkelen die verbindingen onderhouden. Niet ieder lid hoeft een levende verbinding met zijn of haar achtergrond te onderhouden. Ook zijn er leden, al dan niet ingeschreven in een bepaalde kerk, die aangeven dat de Hooge Berkt Gemeenschap hùn kerk is.
Naast alle ontwikkelingen binnen onze gemeenschap werken wij al decennia lang samen met de plaatselijke Protestantse Gemeente en Rooms-Katholieke Parochie en wel op twee momenten in het jaar. In de Advent organiseren wij in ons dorp drie advent vieringen op een doordeweekse avond en in de Week van Gebed voor de Eenheid van de Christenen is er een oecumenische viering. We bereiden dit met de voorgangers van onze drie geloofsgemeenschappen samen voor. Bovendien zijn wij in goed contact met de Raad van Kerken en doen mee aan hun gespreksronde over de beleving van eucharistie en avondmaal. Ook zijn er leden die altijd de rondzendbrief van de Katholieke Vereniging voor Oecumene ontvangen en jaarlijks het Katholiek Appèl bezoeken.
De toekomst
Het is de realiteit, dat de priesters die nu nog voorgaan in de Eucharistie er over een aantal jaren niet meer zullen zijn. De vieringen zijn echter nooit het enige belangrijke voor de gemeenschap geweest. Wél een onmisbaar onderdeel ('zonder zijn Naam tussen ons in was de gemeenschap allang stuk gegaan.'). Vanaf het begin was het belangrijkste dat geloof en leven hand in hand gingen. In de vieringen is altijd getracht daar uitdrukking aan te geven: aan het gelovig interpreteren van de alledaagse dag; het samenleven met elkaar én alles wat er in de wereld gaande is. In de toekomst zal dat hopelijk zo blijven. Met degenen die er dan zijn, met hun bewogenheid , hun al dan niet aanwezige tradities. De vormen zullen meegroeien en veranderen. 'Hij zal voorzien' is een uitspraak die jarenlang is meegereisd in de gemeenschap. Vooral als er zorgen waren over schijnbaar onoplosbare zaken. Het heeft de gemeenschap elan gegeven ongebruikelijke stappen te zetten. Deze openheid blijft de gemeenschap hopelijk vergezellen. Dan zal Hij blijven voorzien, kome wat komt.
Annet van Straaten
Meer informatie over de Gemeenschap de Hooge Berkt treft u aan op www.hoogeberkt.nl