30 HOOFDSTUK III oren, of gevaarlijk voor eenvoudige zielen, of subversief jegens de katholieke waarheid”,13 zonder aan te geven welke kwalificatie op welke stelling sloeg. Aan het slot van de bul uitte de paus zijn frustratie over het feit dat Luther niet op zijn uitnodigingen tot discussie was ingegaan, al bleef hij hopen dat Luther zich zou bekeren en zijn dwalingen achter zich zou laten. Paus Leo X gaf Luther zestig dagen om zijn ‘dwalingen’ te herroepen, anders zou excommunicatie volgen. 51. Eck en Aleander, die Exsurge Domine in Duitsland uitgaven, riepen ertoe op Luthers werken te verbranden. Als reactie hierop verbrandden enkele Wittenbergse theologen op 10 december 1520 een aantal boeken die overeenkwamen met wat later ‘canoniek recht’ zou gaan heten, naast geschriften van Luthers tegenstanders; Luther zelf wierp de pauselijke bul in het vuur. Daarmee was duidelijk dat hij niet bereid was ook maar iets te herroepen. Met de bul Decet Romanum Pontificem werd Luther op 3 januari 1521 geëxcommuniceerd. HET GEZAG VAN DESCHRIFT 52. Het conflict over de aflaat werd al snel een conflict ove r gezag. Voor Luther had de Romeinse curie haar gezag verloren doordat ze voor haar autoriteit formele argumenten aanvoerde in plaats van bijbelse argumenten. Aan het begin van het conflict zag Luther de theologische autoriteiten van Schrift, kerkvaders en canonieke traditie als een eenheid. In de loop van de strijd viel die eenheid uit elkaar toen Luther stelde dat de canones zoals Rome die uitlegde in strijd waren met de Schrift. Voor de katholieken draaide het niet zozeer om de suprematie van de Schrift – die onderschreven ze net zo goed – maar om de juiste uitleg van de Schrift. 53. Toen Luther geen bijbelse grondslag vond in de Romeinse stellingen of ze zelfs in tegenspraak achtte met de bijbelse boodschap, begon hij de paus te zien als de antichrist. Met deze nogal schokkende aantijging bedoelde hij dat de paus Christus niet liet zeggen wat Christus wilde zeggen en dat de paus zich boven de bijbel had geplaatst, en niet onder het bijbels gezag. De paus beweerde dat zijn ambt iure divino ('door 13 Idem, 368.
RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=