Overeen 2017-39

5 • september 2017 nen dat gedeelde kader is een andere cultuur gegroeid. Ten diepste gaat het daarbij om een verschil in opvatting over de Kerk. De Katholieke Kerk ver- staat zichzelf als sacramenteel heils- instituut, bij de kerken van de Refor- matie is het Woord constituerend voor de Kerk. Die verschillen zijn niet zo maar te overbruggen. De overeen- stemming over de rechtvaardigings- leer uit 1999 is een belangrijk resul- taat, maar niet het laatste woord. Eerder is de op Christus geënte vroomheid het terrein waarop prote- stanten en katholieken elkaar kun- nen vinden. De weg van de vroom- heid is voor mij de weg van de oecu- mene. Instituties worden minder be- langrijk, hoewel ze nodig blijven als dragers van een eeuwenlange tradi- tie.’ Is de kloof door de oecumenische dia- logen verder gedicht? ‘We moeten zoeken naar eenheid en verdeeldheid tegengaan. In deze tijd zijn christenen steeds meer een min- derheid. Laten we ons oriënteren op de Gemeenschap van de heiligen, een belangrijk aspect van het Apostoli- cum. Het bepaalt de kern van je chris- ten-zijn. Christen ben je niet in je eentje. Het streven naar het herstel van de zichtbare eenheid in één insti- tutioneel verband werkt al twintig jaar niet meer. Als je twee kerken sa- menvoegt, krijg je er een derde bij. Beter is het bij je eigen kerk te blijven en van daaruit de oecumenische ge- zindheid naar de ander te bevorde- ren. De vraag waar het om gaat is: ‘wat dunkt u van Christus?’ Ons heil hangt af van de mate waarin we ons op Christus hebben gericht. Christus is natuurlijk niet in het luchtledige, maar verschijnt aan ons in de verkon- diging van het Woord, maar ook in de bemiddeling van de kerken en van de traditie. Daar zou het gesprek over moeten gaan.’ Hoe doe je recht aan Luther? ‘Luther is een vat vol tegenstrijdighe- den. Aanvankelijk dacht hij dat de paus wel naar hem zou luisteren. Dan slaat de voorzichtige hoop om in ra- dicale afwijzing. Luther noemt hem zelfs de Antichrist. Ik volg Luther ook niet in alles wat de paus betreft. Als protestant heb ik er moeite mee dat een persoon zo’n verheven functie heeft in de kerk en na- mens de kerk kan spre- ken. Maar ik heb wel re- spect voor de functie van de paus als dienaar van de eenheid. Er zijn zoveel tegenstellingen in de kerk. Dat er ie- mand is die werkt voor de eenheid, is niet anti-reformato- risch. Een dienst van de eenheid is goed, maar dan zonder goddelijke trek- ken.’ Behalve uw inte- resse in de katho- lieke theologie valt mij uw sym- pathie op voor de radicale refor- matie ofwel de doperse bewe- ging. U trekt een lange lijn vanaf de we- derdopers uit de 16 e eeuw tot aan de opwekkingsbewegingen in de 19 e en 20 e eeuw. ‘Verschillende auteurs spreken over een evangelisch-charismatische ge- loofshype waarin de nadruk ligt op de werking van de Geest, discipel- schap en navolging. Het gaat erom dat geloof niet alleen een zaak is van het hoofd, maar ook van het hart, niet alleen theologie, maar ook prak- tijk. Authentieke vroomheid gaat niet op in het instituut, het belijden van een leer of het onderschrijven van een credo. Het moet echt zichtbaar en voelbaar zijn als uitdrukking van een ervaring. Ik heb deze beweging be- schreven als een vroomheidsbewe- ging door de eeuwen heen. Het gaat daarin om de innerlijkheid die de he- le mens raakt. Het dopers christen- dom zal er altijd zijn als een correctie op het institutionele christendom, vergelijkbaar met de ordes en congre- gaties in de Katholieke Kerk. We kun- nen veel leren van de doperse bewe- ging. Het is een gemeenschap van overtuigde gelovigen met een sterke persoonlijke beleving.’ De Anglicaanse theoloog Allister McG- rath voorspelde enkele jaren geleden het einde van het historisch protestan- tisme. Het laatste hoofdstuk van uw boek gaat over het Reformatorisch ver- langen naar een charismatische kerk. Is dat uw antwoord op de stelling van McGrath? ‘Over de titel van dat slothoofdstuk is goed nagedacht. Je wilt reformato- risch zijn en het charismatisch ge- dachtegoed integreren. Dat sluit goed aan bij McGrath. In de Anglicaanse kerk is die integratie goed gelukt. In de Katholieke Kerk zien we dezelfde beweging. De Charismatische bewe- ging bestaat 50 jaar. De charismati- sche vernieuwing wordt in de Katho- lieke Kerk zeer gewaardeerd. De beweging houdt vast aan de hiërar- chie, maar juicht de versterking van de lekenvroomheid toe. Het is een mooie verbinding tussen charisma en instituut. Zo hoop ik ook op de ver- nieuwing van de reformatorische ker- ken. Niet door het fuseren van insti- tuten, maar door een charismatische vernieuwing in de kracht van de Geest.’ £ Dr. Klaas van der Zwaag, Reformatie vandaag, 500 jaar Hervorming in debat met Rome en nieuwe vormen van doper- se radicaliteit (2 Dln), De Banier Apel- doorn 2017, € 79,95.