Overeen 2017-39

Op Christus geënte vroomheid baant weg naar elkaar door Geert van Dartel 4 • september 2017 ‘Ik ben zelf opgegroeid in de refor- matorische traditie. De Kerk van de reformatie is oneindig versplinterd en dat gaat maar door. Maar het erf- goed van de Reformatie is mij lief. Luther, Calvijn. De herdenking van de Reformatie wordt al lang voorbe- reid. Je kunt natuurlijk de drie sola’s herhalen en alle aandacht op Luther richten. Dan ga je repeteren wat er gebeurd is. We zijn 5 eeuwen verder en er zijn nieuwe uitdagingen. De vraag die ik mijn boek wilde behan- delen is: hoe staat de Reformatie er nu voor in het licht van de tegenstel- lingen uit de 16 e eeuw en de huidige context. Hoe meer je de Reformatie bestudeert, des te meer kom je het dubbele debat tegen dat de Reforma- tie voert met enerzijds de Kerk van Rome en anderzijds de Doperse Be- weging. Zodra de Reformatie een feit is, krijg je ook die andere tegenstan- der te zien die stelt dat de Reformatie van Luther en Calvijn halfslachtig was, dat de hervormers aan de lei- band van de staat lopen en dat ze te weinig oog hebben voor de heili- ging. Vanuit dat dubbele debat wilde ik het eigene van de Reformatie be- lichten. Daarbij gaat het niet alleen om het verleden, maar juist ook om het heden en de toekomst van de Kerk.’ De Reformatie in de 16 e eeuw was volgens u meer dan nodig. De kritiek van Luther op de Katholieke Kerk van zijn tijd onderschrijft u nog steeds. Is het niet bijzonder dat deze beweging ontsprong aan een persoonlijke wor- steling met het geloof van een eenvoudige monnik? ‘De behoefte aan ze- kerheid voerde in die tijd mensen naar het klooster. Luther kwam tot de ontdek- king dat dat niet werkte. Zijn aanvech- ting werd zelfs zo groot, dat hij God be- gon te haten. On- danks de eindeloze boetedoening vond hij nooit de rust. Dat was een zware last op zijn rug totdat hij ont- dekte dat God in Christus een barm- hartige Vader is, die vergeeft. Dat gaf een geweldige bevrijding, een geestelijke bevrijding van de werkheiligheid. Dat zie ik als de oor- sprong van de Reformatie. Maar in de Lutherse traditie kan het even- wicht tussen Woord en Geest teloor gaan. Wie alleen het Woord voldoen- de vindt, wordt eenzijdig. In het ge- ding met de Katholieke Kerk gaat het ook om balans en evenwicht. De drie sola’s ( sola scriptura, sola gratia en sola fide ) zijn onopgeefbaar, maar we moeten ze ook in de context van de 16 e eeuw verstaan. De sola’s zijn gericht tegen een commercialisering van het heil. Ik begrijp de kritiek van katholieken ook wel. Ze waren be- ducht voor die nadruk op die sola’s alsof de ethiek er niet toe doet. De Reformatie heeft overigens de goede werken en de heiliging niet verge- ten, maar beschouwt ze niet als oor- zaak van de verzoening met God, maar als een vrucht van het christe- lijk leven.’ 50 jaar zijn katholieken en luthera- nen met elkaar in dialoog over de vragen die ten grondslag liggen aan de verdeeldheid. Hoe beoordeelt u de katholieke visie op Maarten Luther en de gegroeide overeenstemming? ‘Luther stond eigenlijk nog niet zo ver af van de katholieke theologie. Dat blijkt uit zijn opvattingen over sacramenten. Sommigen vin- den dat Luther met één been in de Katholieke Kerk is blijven staan. Met Calvijn komt het dan allemaal goed (lacht). Katholieken zien Luther van- daag als reform-katholiek die zich terecht keerde tegen een gedegene- reerde kerk, die hij niet wilde verla- ten, maar wilde hervormen. We vin- den elkaar in de christologie en in het geloof in de Drie-ene God. Bin- Meer dan dertig jaar schrijft theoloog en journalist dr. Klaas van der Zwaag voor het Reformatorisch Dagblad artikelen over religie en kerk. Geworteld in de bevinde- lijke stroming van het Nederlandse protestantisme ont- wikkelde hij een grote belangstelling voor de Katholieke Kerk én voor de Doperse beweging. De her- denking van 500 jaar Reformatie was bij uitstek het moment om deze jarenlange studie vrucht te laten dra- gen in een publicatie, een omvangrijk werk in twee delen, totaal ruim 1700 pagina’s. s Klaas van der Zwaag