Verzoening ligt aan het hart van het evangelie. Dat is een basisovertuiging van de Franse Taizé-gemeenschap. Daarom zetten de broeders zich in voor verzoening; tussen christenen, bevolkingsgroepen en landen. Oecumene vanuit een gezamenlijk gebed.
Spirituele oecumene
De oecumene kent veel dimensies. Een theologische, waarin de leer van de verschillende kerken wordt vergeleken, wordt gesynchroniseerd of naast elkaar blijft staan. Een juridische dimensie, waarin wordt gezocht om kerkstructuren, wetten en bepalingen te combineren en integreren. Een pastorale dimensie, waarin mensen, hoewel ze op sommige punten verschillende standpunten hebben en nog niet samen kunnen vieren, toch samen de boodschap van het evangelie leven in de dagelijkse hulp aan anderen. En er is een spirituele dimensie, waarin de ander gezocht wordt in het gebed en het gezamenlijk vieren.
Een viering in Taíze (Bron: website Taíze)Taizé is bij uitstek een plek waar de spirituele oecumene beleefd wordt. Frère Roger, de stichter van de Franse gemeenschap, zocht een simpel leven waarin het gebed leidend zou zijn. Hij had een kleine gemeenschap voor ogen van broeders uit verschillende kerken, die elkaar zouden vinden in het gemeenschappelijk gebed. Om van daaruit te leven en hulp te bieden aan kwetsbaren. Hij verwezenlijkte dit ideaal vanaf 1940. In dat jaar kwam hij uit Zwitserland naar Frankrijk en kocht hij een huis in het kleine dorpje Taizé. Hier startte hij zijn gedroomde gemeenschap, waarmee hij dagelijks bad en Joden en politieke vluchtelingen hielp. Na de oorlog ontfermde de gemeenschap zich ook over de nabij geïnterneerde Duitse krijgsgevangenen. Dit alles gebeurde enkele jaren voordat de oecumenische beweging zich organiseerde in de Wereldraad van Kerken (1948) en de deelname van de katholieke kerk aan die beweging (1964).
Spirituele oecumene is niet eenvoudig. Het vraagt moed, fijngevoeligheid en bescheidenheid. Vaak wordt de ruimte voor spirituele oecumene begrensd door de andere dimensies. Vanuit de theologie, het kerkrecht en het pastoraat zijn er genoeg redenen om de spirituele oecumene te beperken. De gemeenschap ondervond dit toen zij meer gasten ontving dan de huiskapel kon bevatten. Een verzoek om het verlaten katholieke dorpskerkje te gebruiken voor het gemeenschappelijk gebed werd aanvankelijk ingewilligd, maar algauw werd de toezegging weer ingetrokken. De plaatselijke bisschop wist zich niet goed raad met deze ontwikkeling. Uiteindelijk speelde hij het verzoek door naar de apostolisch nuntius in Parijs, mgr. Roncalli – de latere paus Johannes XXIII. Deze gaf de definitieve toestemming.
Dit is maar één voorbeeld van de moeilijkheden die de gemeenschap ondervond in haar zoeken naar verbroedering in het gemeenschappelijk gebed. Vandaag de dag is de gemeenschap, bedoeld als kleine communiteit, uitgegroeid tot een groep van ongeveer honderd broeders, protestants, katholiek en orthodox. Samen met hun gasten, inmiddels meer dan 100.000 jongeren per jaar, bidden zij drie maal per dag. De gebeden en liederen zijn geïnspireerd op alle vertegenwoordigde christelijke tradities. Op unieke wijze zijn de broeders ook verenigd in het vieren van de eucharistie.
Verzoening
Het doel van de gemeenschap is mee te werken aan verzoening. Ze viert de verzoening tussen God en mens, werkt aan verzoening tussen christenen en zoekt ook de verzoening tussen mensen in het algemeen.
Mijn eerste bezoek aan Taizé was een tussenstop op weg naar de Wereldjongerendagen in Madrid, 2011. Wij bleven slechts enkele dagen in Taizé. Taizé was voor mij allereerst een beeld, een ideaal. Ik zocht antwoord op de vraag: hoe verhoud ik mij tot andere christenen? Het idee dat er ergens, in Frankrijk, een plek was waar protestanten en katholieken samenleven in een klooster was een opluchting. Het is blijkbaar toch mogelijk. Die eerste kennismaking heeft diepe indruk gemaakt. De hoopvolle, opgetogen sfeer met al die jongeren, de eenvoudige mystiek van de gebeden en de serene aanblik van de gemeenschap van broeders in hun witte pijen: de plek ademt goedheid.
Ik heb enkele keren terug kunnen gaan, met Pasen. De eerste indruk is bevestigd en verdiept. Taizé heeft niet alle antwoorden. Sommige oecumenische hete hangijzers worden omzeild door er weinig over te spreken. En hoewel de broeders samen de communie ontvangen, moet er voor hun gasten nog altijd voorzien worden in een sacrament naar denominatie. Maar toch: er zijn en worden grote stappen gezet in het verbeteren van de verhoudingen tussen christenen. Begin september 2015 vindt er in Taizé een conferentie plaats over de theologische nalatenschap van broeder Roger. Ik ben van plan daarheen te gaan om samen met andere jonge theologen te luisteren naar de bijdragen van vooraanstaande theologen over broeder Rogers theologie en wat deze kan betekenen in de toekomst. Ik denk dat de basishouding van broeder Roger – vanuit vertrouwen zoeken naar verzoening – een belangrijke bijdrage zal leveren aan het oecumenisch proces van de komende jaren.
Broeder Roger omschreef de communiteit als een ‘parabel van gemeenschap’. Een groep mannen die probeert in eenvoud het evangelie te leven. Zich verzoenend met elkaar en met de mensen om hen heen. Dit is het ideaal dat mij blijft inspireren. Ergens in Frankrijk is een dorpje met de naam Taizé, waar een groep broeders een voorbeeld leven. Ik kan er af en toe heen om er tot rust te komen, te leren van de broeders en de andere jongeren, de stilte van de dagelijkse gebeden te ervaren en inspiratie op te doen.
Een kennismaking met oosterse spiritualiteit tijdens de pelgrimage van vertrouwen naar Oekraïne.
Op enkele bijzondere manieren heb ik tot nu toe deze inspiratie praktisch kunnen maken. In het voorjaar van 2015 heb ik de broeders vergezeld op hun ‘pelgrimage van vertrouwen’ in Oekraïne. Deze reis maakt deel uit van een groter geheel van bezoeken die de broeders afleggen aan (vroegere) conflictgebieden. Vanuit hun geloof in verzoening verblijven de broeders regelmatig in zulke gebieden, om de mensen een hart onder de riem te steken en met hen te bidden. Het bezoek aan Oekraïne werd voorafgegaan door een bezoek aan Moskou. Doel van deze bezoeken was het aanhalen van de banden met de oosters orthodoxe kerken en het bidden voor vrede. De reis naar Kiev en Lviv in Oekraïne was heel bijzonder. Zoals huidige prior broeder Aloïs zei, kwamen we met lege handen; we hadden feitelijk niets te bieden dat kan bijdragen aan de oplossing van het conflict in Oekraïne. Onze nabijheid en betrokkenheid in gebed hebben we gestalte kunnen geven, door enkele dagen concreet aanwezig te zijn. Ook hebben we veel kunnen leren over het conflict en over de oosterse christelijke tradities.
De andere manier is dichter bij huis. Maandelijks bezoek ik in mijn woonplaats Amersfoort een Taizégroep. We hebben één keer per maand een viering. De week ervoor oefenen we de liederen. We komen uit verschillende kerken en ook zijn er mensen die zich niet tot een kerk rekenen. Zo ontmoeten we elkaar, leven met elkaar mee en halen samen inspiratie uit het voorbeeld van Taizé. We leren elkaar en onszelf wat beter kennen door ons contact. Vrijwel onzichtbaar voor anderen – elke viering komt er een handjevol bezoekers meebidden – delen we zo in het ideaal van vrede en verzoening.