Bijna drie jaar werk ik nu als geestelijk verzorger in het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) in Den Bosch en het voelt voor mij als professioneel thuiskomen. Het is een thuiskomen omdat verschillende lijnen uit mijn persoonlijke en werkzame leven samenkomen. Eén van die lijnen is de oecumene die we ook in ons ziekenhuis op meerdere manieren vorm geven. In het volgende zal ik daar kort iets over schrijven.
Aandacht voor de zieke mens
Aan tafel ging het in ons gezin vroeger vaak over het reilen en zeilen binnen een ziekenhuis, de werkomgeving van mijn moeder en twee zussen. Zij waren verpleegkundigen en deelden graag hun ervaringen, soms tot in bloederig detail aan toe, tot ongenoegen van mijn vader die postbode was. Ik vond het echter zeer interessant en besloot dat ik arts wilde worden. Na het behalen van mijn VWO diploma , werd ik echter uitgeloot voor de studie geneeskunde. Tijdens het sabbatsjaar dat volgde had ik allerlei baantjes en bracht ik daarnaast veel tijd door in de parochie. Van kleins af aan was ik al actief als misdienaar, acoliet, koorlid, organist en lector. Ik voelde mij als gelovige thuis in die parochiekerk. Niet alleen zittend in een kerkbank, maar ook in een actieve, dienstbare rol. Om te onderzoeken wat ik wilde als ik wederom uitgeloot zou worden bezocht ik allerlei open dagen bij verschillende opleidingen. En ik werd dus weer uitgeloot. De pastor wees mij toen op de studie theologie en ook daar ben ik gaan kijken. Vrijwel direct was ik verkocht: ik had tot die tijd nooit gedacht dat ik mijn geloof via een studie zou kunnen onderzoeken en verdiepen om er daarna ook nog een baan mee te kunnen krijgen. Dat zou in een parochie kunnen, maar ook in het categoriale domein, waar mijn voorkeur lag. Daarom koos ik als afstudeerrichting pastorale psychologie met bijbehorende stage in een ziekenhuis. Wat me aansprak was dat ik de tijd had en kon nemen om goed naar patiënten te luisteren en zo meer te horen dan alleen het medische verhaal. Dit ideaal had ik ook al voor ogen bij mijn studie geneeskunde.
De oecumene: professioneel gevormd
Mijn studie volgde ik aan de Katholieke Theologische Universiteit te Utrecht en in die tijd is de oecumenisch interesse op professioneel vlak gevormd. Veel colleges in de eerste jaren van de studie werden gegeven samen met de Faculteit Godgeleerdheid van de Universiteit Utrecht. Bovendien was ik lid van het Oecumenische Werkgezelschap Uterque, waar ik leerde om mijn eigen kerkelijke en gelovige achtergrond te bevragen en te positioneren ten opzichte van de vele kleuren van katholieke en protestante medestudenten. We leerden van elkaars eigen-aardigheden door met elkaar te studeren, te discussiëren, liturgie te vieren, op studiereis te gaan en bij de borrel.
Na eerst als geestelijk verzorger te hebben gewerkt in de ouderenzorg en enige tijd onderzoek te hebben gedaan op de universiteit, kwam deze baan als geestelijk verzorger in het JBZ op mijn pad, een plek waar de medische wereld en de oecumene samenkomen.
Het Jeroen Bosch ziekenhuis
De kapel van het Jeroen Bosch Ziekenhuis is in aankleding rustig en ingetogen gehoudenWe werken hier in een team met vier geestelijk verzorgers: drie met een katholieke achtergrond en één collega met een protestantse achtergrond. We zijn allen in dienst van het ziekenhuis en worden kerkelijk gezonden. Dit representeert ook de historische achtergrond van het JBZ dat ontstaan is uit een fusie van twee katholieke en één protestants-christelijk ziekenhuis. Tegenwoordig noemt het JBZ zich een algemeen-christelijk ziekenhuis. Geografisch gezien strekt het aandachtsgebied van het ziekenhuis zich uit van het ‘katholieke’ Brabant rondom Den Bosch tot de protestants christelijke Bommelerwaard.
In de vieringen en diensten op zondag zien we ook een afspiegeling van deze populatie. De vieringen zijn uitnodigend van karakter, waarbij de kerkelijke denominatie van de voorganger bepalend is. Een priester gaat voor in een Eucharistieviering en een predikant gaat voor in een dienst van Schrift en Tafel. Het uitnodigende, het gastvrije en de aandacht voor iedere patiënt die meeviert is een teken van onze oecumenische instelling. Ikzelf maak dat onder meer concreet door veelvuldig het nieuwe Liedboek te gebruiken waarin veel liederen zijn opgenomen uit zowel de protestantse als de katholieke traditie. Op kerkelijke feestdagen gaan we vaak gezamenlijk voor met respect voor ieders eigenheid.
Veel mensen vinden hun weg naar de Mariakapel. Er worden iedere dag zo’n 70 kaarsjes opgestoken.De diensten vinden plaats in de prachtige kapel van het JBZ, die in aankleding rustig en ingetogen is gehouden, waardoor veel mensen zich er thuis kunnen voelen. Ook mensen die niet naar de kapel komen voor een kerkelijke viering, kunnen hier 24 uur per dag terecht voor een moment van stilte en bezinning. Vlak naast de ingang van de kapel vinden veel mensen de weg naar de Mariakapel, waar zo’n 70 kaarsjes per dag aangestoken worden. De inhoud van het intentieboek waar mensen een gedachte, wens, intentie of gebed in kunnen opschrijven laat zien dat het Mariabeeld met de kaarsjes verder reikt dan een puur katholiek symbool. Oecumene beperkt zich niet tot enkel kerkelijke, maar reikt juist ook naar de mens die zoekend is zonder zich tot een kerk, of een geloof te rekenen. Ook deze mensen stellen levensvragen, juist in hun existentiële nood door het verblijf in het ziekenhuis.
Daarnaast staat er in de kapel een op maat gemaakt Pels en van Leeuwen orgel, dat tijdens diensten en concerten bespeeld wordt. Het is een geliefd orgel, vooral ook onder protestantse organisten uit de regio. Eens in de maand organiseren we een concert in de kapel, waar orgel of kamermuziek ten gehore worden gebracht. Muziek in de kapel maakt deel uit van de helende omgeving die het Jeroen Bosch Ziekenhuis wil bieden. De ervaring is dat muziek helpt bij het verwerken van wat mensen meemaken. Al luisterend krijgen ervaringen een plek.
Het Islamtisch Gebedshuis – Oecumene reikt over kerkelijke grenzen naar de wereld van de zoekende mensen, zelfs tot over religieuze grenzen heen.Bovendien heeft het JBZ een islamitische gebedsruimte waar patiënten en hun familie, maar ook medewerkers van het ziekenhuis terecht kunnen om te bidden of om op verhaal te komen. Oecumene reikt over kerkelijke grenzen naar de wereld van de zoekende mensen zelfs tot over religieuze grenzen heen.
Geestelijk verzorger voor iedereen
Hoewel ik als geestelijk verzorger gezonden ben door de bisschop van Den Bosch heb ik de uitdrukkelijke zorg en aandacht voor iedere mens, ongeacht religie, levensbeschouwing of overtuiging. Het hoort tot mijn christelijke roeping van naastenliefde om open oren, ogen en hart te bieden voor iedere patiënt die op de afdelingen ligt waarvoor ik verantwoordelijk ben. Het is bijzonder om zo op positieve wijze iets van kerkelijke presentie zichtbaar te maken. Het biedt onverwachte geloofsgesprekken waardoor voor mij iets van Gods liefdevolle nabijheid merkbaar wordt. Niet iedere patiënt zal dat met deze woorden zo benoemen, maar zij tonen op hun eigen wijze wel dankbaarheid voor de hervonden kracht
Marlies van der Zande, Geestelijk verzorger Jeroen Bosch Ziekenhuis, ‘s-Hertogenbosch