70 Prof. dr. Herwig Aldenhoven Perspectief in zijn leer van de Drievuldigheid nadrukkelijk om de communicatie van het goddelijke leven gaat. Vgl. idem, Théologie 3 (Paris: Aubier, 1966), 1067-1069. 5 Het denken in termen van ‘echte symbolen’ sluit niet uit dat de werkelijkheid onder verschillende gezichtspunten op in verschillende maten van intensiteit in het symbool aanwezig kan zijn. Om een voorbeeld te geven: Christus is in de gezegende palmtakken op Palmzondag niet vanuit hetzelfde gezichtspunt en niet in dezelfde intensiteit aanwezig als in het brood en de wijn van de Eucharistie. En in de Eucharistie zelf is Christus, in het gedachtengoed van denken van de vroege kerk, ook al aanwezig in brood en wijn, wanneer ze naar het altaar worden gebracht en erop worden geplaatst, maar vanuit een ander gezichtspunt en met andere intensiteit dan later, wanneer het eucharistisch gebed over hen wordt uitgesproken is. Brood en wijn zijn in deze vroegere fase van de liturgie alleen vanuit het gezichtspunt van Christus’ zelfgave symbolen van Christus, na het eucharistisch gebed daarentegen zijn ze lichaam en bloed van de gekruisigde, verrezen en leven gevende Christus. Dergelijke verschillen zijn de achtergrond waarom Johannes van Damascus in de 8e eeuw werd de term ‘afbeelding van Christus’ voor de Eucharistie fel afwijst. Wat door het denken in termen van ‘echte symbolen’ in alle gevallen uitgesloten is, is de opvatting slechts een teken is van een afwezige werkelijkheid. 6 Voor een inleiding in deze vraag is het volgende boek geschikt: Alexander Gerken, Theologie der Eucharistie (München: Kösel, 1973), 65-74. 97-111. Ik denk echter dat het ‘Realsymbol’ van de vroege kerk niet helemaal met platonistisch denken overeenkomt, zoals dat bij Gerken het geval is. Meer kan hier daarover niet gezegd worden. 7 De Confessio Augustana is nog het beste vergelijkbaar met de ’39 Articles’; dit is weliswaar het eerste lutherse belijdenisgeschrift, maar het heeft niet het karakter van een aparte, confessionele belijdenis, maar het was een document dat de vrede onder de verschillende godsdienstige richtingen mogelijk wilde maken. 8 Hoe het schepsel zijn van de mens zich verhoudt tot het aandeel hebben aan God is een vraag is op een gedifferentieerde manier benaderd moet worden. Hier kan daar alleen op gewezen worden. 9 Details hierover zijn te vinden bij Aline Rousselle, Der Ursprung der Keuschheit (Stuttgart: Kreuz, 1989), 1338, vooral 24-27. 10 Zie canons 12 en 13, cf. Heinz Ohme, Concilium Quinisextum – Das Konzil Quinisextum (Turnhout: Brepols, 2006), 196-203. 11 Zie over dit complexe thema: Karla Pollmann en Willemien Otten (ed.), Oxford Guide to the Historical Reception of Augustine I-III (Oxford: Oxford University, 2013). 12 Vgl. Karl Rahner, Schriften zur Theologie I (Einsiedeln: Benziger, 71964), 91-167. 13 Zie hierboven, noot 8.
RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=