Perspectief 2021-52

2021-52 Een uitnodiging tot herontdekking van de vrede 27 te treffen is: een (irenische) weergave van beide posities, gevolgd door een bespreking van convergenties en divergenties, afsluitend met ‘terreinen voor verdere studie.’ Het laat- ste punt voor verdere studie is daarbij par. 144: ‘Het zou nuttig zijn v erder te discussiëren over de relatie tussen de katholieke opvatting over de sacramenten en de doperse opvat- ting over de ordinanties, om verder na te gaan waar er nog meer belangrijke convergenties en divergenties zijn.’ Deze bijdrage probeert met deze opr oep al iets te doen. Daarbij ga ik verder dan de strategie die in dit deel van ‘Samen geroepen om vredestichters te zijn’ gebruikt wordt, namelijk een insteek waarbij van rooms-katholieke zijde alleen die sacra- menten echt besproken worden die er ook voor Doopsgezinden toe doen, namelijk doop en eucharistie (vormsel, ambt, huwelijk, verzoening en ziekenzalving blijven buiten be- schouwing), terwijl van Doopsgezinde kant sacramenteel ‘realisme’ in deze traditie benadrukt wordt (bijvoorbeeld in par. 126). Dat leidt ertoe dat er heel wat convergentie gevonden kan worden en dat is mooi, het leidt er ook toe dat de blik wat nauw wordt en gericht raakt op dat wat de twee tradities meer of minder gemeen hebben van de (hoewel gelukkig nergens als zevental en zo als maatstaf genoemde) traditionele (zeven) sacra- menten in de Westerse traditie. Tegelijkertijd is er wel aanleiding om breder te kijken: eerder in het document hadden de twee tradities elkaar eigenlijk al gevonden in wat je (met een wat ‘katholiserende’ term) he t sacramentele karakter van de kerk kunt noemen (par. 99), dat gevat wordt in de formulering ‘dat de Kerk het uitverkoren teken is van Gods presentie en belofte van heil voor heel de schepping’ en de uitspraak ‘Hier en nu toont de Kerk tekenen van haar eschatologisch karakter en geeft aldus een voorsmaak van de ko- mende heerlijkheid’ (beide citaten: par. 99). Deze kerkopvatting nodigt al uit om breder te kijken naar handelen van de kerk, tekenen die zij doet, die gemeenschappelijk als ‘sacra- menteel’ gezien k unnen worden (zelfs wanneer op grond van deze visie eigenlijk alle kerkelijke handelen sacramenteel karakter heeft). Wie op deze uitnodiging ingaat en wat breder kijkt, zou daarbij een rite tegen kunnen komen die in het document niet genoemd wordt, maar die in de vroege kerk zonder meer als sacramenteel beschouwd werd – en soms ook als sacrament of mysterion aangeduid werd: de vredegroet, die in de loop van de tweede helft van de twintigste eeuw een bijzondere heropleving meegemaakt heeft. 4 Ooit afwezig of vrijwel geatrofieerd is deze rite nu een belangrijk onderdeel van veel vie- ringen geworden, zeker in de rooms-katholieke traditie maar ook – en dit inzicht werd me naar aanleiding van de boekpresentatie aangereikt door ds Anne-Marie Visser – in de