Perspectief 2021-52

2021-52 De roep om vredestichter te zijn 19 gebouwd op vier pijlers: waarheid, vrijheid, gerechtigheid en liefde. Zonder het zoeken van waarheid – in wetenschap, politiek en religie – kan er geen vrede zijn, maar evenmin zon- der vrijheid, of zonder streven naar gerechtigheid. De liefde onderbouwt en motiveert de realisering van deze kernwaarden van vrede, en voltooit deze. In Fratelli Tutti vinden we hiervan de echo: in de nrs. 13-14 over vrijheid; nrs. 22-31 over gerechtigheid; nr. 208 over waarheid. Daarbij komt nog dat paus Johannes XXIII in 1963 het belang benadrukt van het uitbannen van oorlog en – in verband hiermee – het bevorderen van internationaal recht als kader voor de hantering van internationale conflicten. Diezelfde uitbanning van de oorlog is ook voor paus Franciscus een topprioriteit. Om minstens drie redenen. Ten eerste schetst hij de verschrikkelijke gevolgen van oorlogen, vooral voor de allerarmsten. Ten tweede blijkt ook in Fratelli Tutti weer dat hij wil dat religies vreedzaam functioneren – de geloofwaar- digheid van religie in het algemeen en van het christendom hangt hiervan af. In de encycliek wordt dit vooral tot uitdrukking gebracht in de dialoog met de Islam. Ten derde komt paus Franciscus op voor medechristenen uit alle kerken – niet alleen de rooms ka- tholieke – die in het Midden-Oosten in toenemende onder druk staan. De behartiging van legitieme belangen van christenen in het Midden-Oosten is een deel van de oecumenische agenda van de Rooms-Katholieke Kerk. In zijn uitleg van de barmhartige Samaritaan in hoofdstuk 2 van Fratelli Tutti maakt paus Franciscus, bovendien, duidelijk, dat barmhartigheid aan de basis staat van het streven naar gerechtigheid. De common sense benadering dat barmhartigheid de uitzondering op de regel van gerechtigheid legitimeert wordt hierdoor onderuitgehaald en zelfs omge- keerd. Tot zover biedt Fratelli Tutti wat nieuws voor wat betreft de rooms-katholieke inbreng in vredesprocessen. Maar Paus Franciscus doet nog veel meer. Allereerst breidt hij de inzet voor vrede – in lijn met paus Johannes Paulus II uit met de inzet voor ‘verzoening en ver- geving’ en met pleidooien voor politiek en wederopbouw ( Fratelli Tutti , nrs. 177-179). Daarnaast neemt hij uitdrukkelijk afstand van het concept van ‘ rechtvaardige oorlog’ ; hij zegt in voetnoot 242 dat Augustinus, die dit concept wel hanteerde, veel meer te zeggen