Perspectief 2019-43

Perspectief 96 “Moge de Heer de Kerk bevrijden van pelagianisme” 11 Zie bijv. Anthony Milton, The British Delegation and the Synod of Dort (1618-1619) (Woodbridge: Boydell Press, 2005) en Nicholas Fornerods bijdrage over de Geneefse delegatie in Aza Goudriaan en Fred van Lie- burg (red.), Revisiting the Synod of Dordt (1618-1619) (Leiden: Brill, 2011), 181-215. Het meest irenisch waren de Bremense afgevaardigden, vgl. Leo van Santen, Bremen als Brennpunkt reformierter Irenik (Leiden: Brill, 2014). Aanvankelijk werd het beeld van Dordt opvallend genoeg niet bepaald door de overwinnaars (die ge- acht worden de geschiedenis naar hun hand te zetten) maar door de verliezers, bijv. via G. Brandt, Historie der Reformatie , dl. 3, Amsterdam/Rotterdam 1704 (met vroege vertalingen in het Engels en Frans). 12 H.J. Denzinger, Enchiridion Symbolorum , 43 e ed. (San Francisco: Ignatius Press, 2012), nr. 370-395. 13 Voor de tekst van de Remonstrantie (zowel de oorspronkelijke als een weergave in hedendaags Neder- lands) zie Koen Holtzapffel & Marius van Leeuwen (red.), De Remonstrantie 400 jaar. Ontstaan, historie, actualiteit (Zoetermeer: Meinema, 2009), 14-19. 14 Zie bijv. R. Michael Allen, Reformed Theology (Londen: T&T Clark, 2010), 99. 15 K. Zwanepol e.a. (red.), Belijdenisgeschriften van de Protestantse Kerk in Nederland (Heerenveen: Protes- tantse Pers, 2009), 225. 16 Hier valt te verwijzen naar de omstreden stelling van de rooms-katholieke historicus Brad Gregory, dat de Reformatie niets meer of minder is geweest dan het begin van de modernisering en daarmee van het verval van de kerk. Zie zijn The Unintended Reformation. How A Religious Revolution Secularized Society (Cambridge MA: Belknap Press, 2012). 17 Vincent Brümmer, Over een persoonlijke God gesproken. Studies in de wijsgerige theologie (Kampen: Kok Agora, 1988), 114. 18 C. Graafland, Van Calvijn tot Dordt. Oorsprong en ontwikkeling van de leer der verkiezing in het Gerefor- meerd Protestantisme (Zoetermeer: Boekencentrum, 1987), 593v. 19 E.H. Cossee, Th. M. van Leeuwen en M.A. Bosman-Huizinga, De remonstranten (Kampen: Kok, 2000), 25. 20 Zie voor de tekst van deze kerkord e https://www.protestantsekerk.nl/thema/kerkorde (de cursivering in het citaat is van mij). 21 Nog tot ver in de twintigste eeuw werd de rooms-katholieke geschiedschrijving hierover gekenmerkt door een kritische (zo niet bittere) toon. Kardinaal Joh. de Jong sprak van een “noodlottige invloed” van het jan- senisme doordat het gezag van de paus erdoor ondermijnd werd, en L.J. Rogier verweet de jansenisten “betweterij” die in Frankrijk velen ertoe gebracht zou hebben geloof en theologie de rug toe te keren ( Ge- schiedenis van het katholicisme in Noord-Nederland in de zestiende en zeventiende eeuw , dl. II, [Amsterdam: Urbi et Orbi, 1947 2 ), 279. 22 Zie iets uitgebreider over het bovenstaande Van den Brink, Dordt in context , 105-121. 23 Voor een recente poging zie Bert Loonstra, Willen en voelen en uitverkiezing. Hoe Arminius en Dordt nader tot elkaar kunnen komen (Amsterdam: Buijten & Schipperheijn, 2016). 24 Zie voor de Nederlandse teks t https://www.rkdocumenten.nl/rkdocs/index.php?mi=600&doc=6894 ; het betreft hier een niet-geautoriseerde werkvertaling. De door de Nederlandse bisschoppen geautoriseerde vertaling is verkrijgbaar als Gaudete et exsultate (Baarn: Adveniat, 2018). 25 Apostolische exhortatie Evangelii Gaudium (24 november 2013), 94. Vgl. https://www.rkdocumen- ten.nl/rkdocs/index.php?mi=600&doc=4984&id=9260.