Perspectief 2019-43

2019-43 Thema - Dordt en Franciscus over de bestemming van de mens Dr. Anton ten Klooster 107 Aan het begin van het document wordt erkend dat de wereld moeite heeft de verlossings- leer te begrijpen. Hier raken we opnieuw aan het punt van de verstaanbaarheid van de Christelijke belijdenis in de wereld van vandaag. De auteurs zien als één van de kernpro- blemen: het individualisme met zijn nadruk op de mens als autonoom subject. Dat neigt er naar “de mens te zien als een wezen waarvan de verwerkelijking alleen maar afhangt van zijn krachten” (PD 2). Jezus Christus is in deze opvatting een navolgenswaardig voor- beeld maar je hebt Hem zelf verder niet nodig om anders te gaan leven. Als ik er even op voort mag bouwen: er verandert dan niet écht iets wanneer je in Hem gelooft, omdat wat Híj doet minder belangrijk is dan wat wij allemaal doen omdat we Hem willen volgen. Deze valkuil lijkt me levensgroot voor veel gelovigen in deze tijd. De congregatie koppelt dit individualisme aan wat het ‘neopelagianisme’ noemt omdat ook daar het radicaal auto- nome individu centraal staat, dat zozeer van zijn eigen kunnen overtuigd is dat hij zelfs de verlossing van de eigen ziel mede meent te kunnen bewerken. Afwezig is de gedachte dat de mens ten diepste ook afhankelijk is van God en van anderen. Voorts, aldus het docu- ment, wordt de verlossing dan “toevertrouwd aan de krachten van de enkeling of aan louter menselijke structuren, die niet in staat zijn het nieuwe van Gods Geest te aanvaar- den” (PD 3). Het nieuwe gnosticisme wordt toegeschreven aan het subjectivisme, dat zoekt naar een puur innerlijke verlossing. De voetnoten laten zien dat we hierbij onder meer kunnen denken aan vormen van New Age spiritualiteit die ‘bevrijding’ verstaan als het jezelf ontdoen van allerlei ballast (PD 2-3). Het is helder, en dat staat er ook expliciet in, dat er geen een-op-een verband gelegd wordt tussen de ketterijen van de vroege kerk en ideeën in de huidige geseculariseerde context. Maar “omdat gnosticisme en pelagianisme blijvende gevaren van een misverstaan van het Bijbels geloof vertegenwoordigen, is het echter mogelijk een zekere verwantschap met de hedendaagse (...) bewegingen te vinden” (PD 3). Het cruciale punt is eenvoudig- weg: we hebben Jezus nodig, en niet alleen als voorbeeld. Door de genade van de Heilige Geest helpt Hij ons ook om langs de weg van dit leven op onze bestemming te komen. De uitgangssituatie is nog wel helder: iedereen streeft er naar gelukkig te worden en doet dat op een zo goed mogelijke manier. Tegelijk merken we dat het wringt, en dat ons stre- ven naar geluk voortdurend bedreigd wordt. In een Christelijke visie treedt dan de opmerkelijke paradox op dat om het geluk te bereiken je het niet meer zo krampachtig