Perspectief 2018-39

2018-39 Symposium: De impact van de Hervorming in onze kerken Prof. dr. Annemarie C. Mayer 68 Reag eer instrument was om de kerk te besturen, werd in de marge van het Tweede Vaticaans Con- cilie herbevestigd en synodale elementen werden geïntroduceerd op het lokale, regionale en universele niveau van de kerk. “Synodaliteit is de praktische uitdrukking van de deel- name van de locale kerk aan het leven en de dienst van de universele kerk.” 20 In zijn toespraak bij gelegenheid van de 50ste verjaardag van het instituut van de bisschoppen- synode op 17 oktober 2015 legde paus Franciscus uit dat het principe van synodaliteit een communicatiekanaal aan de sensus fidelium aanbiedt dat op haar beurt “een scherpe scheiding tussen een Ecclesia docens en een Ecclesia discens verhindert, aangezien de kudde eveneens een instinctief vermogen heeft om de nieuwe wegen te onderscheiden die de Heer aan zijn kerk openbaart.” 21 De tekenen van de tijden openbaren bovendien dat “het precies deze weg van synodaliteit is die God van de kerk in het derde millennium verwacht.” 22 Tijdens de twee synodes over de familie in 2014 en 2015 werd duidelijk dat er een gebied is waar de katholieke kerk vandaag nog steeds worstelt met het synodale principe en dat is de verhouding tussen de synodale en de hiërarchische ordening van de kerk. Het zogenaamde rapport van Malta, dat de Luthers-Katholieke internationale dialoog in 1971 publiceerde onder de titel Het evangelie en de kerk wees er in paragraaf 50 op dat het ambt altijd terzelfdertijd binnen en tegenover de gemeenschap gesitueerd is. Op een analoge wijze handelt de bisschoppensynode in de katholieke traditie altijd cum Petro et sub Petro. Maar, zoals de paus opmerkt, is dit “geen beperking van de vrijheid, maar een garantie tot eenheid.” 23 Primaatschap en collegialiteit zijn er niet voor gemaakt om elkaars tegengestelden te zijn, maar om elkaar aan te vullen. Deze wending van de katholieke kerk naar echte synodaliteit (en niet enkel een afkooksel ervan) heeft betekenisvolle oecumenische implicaties, aangezien de synodale structuur vandaag min of meer het gemeenschappelijk kenmerk is van alle kerken die uit de Refor- matie voortkomen: In het wereldwijde anglicanisme is het bisschopsambt geïntegreerd in synodale structuren; vergelijkbare structuren zijn kenmerkend voor de kerken die lid zijn van de Lutherse wereldbond, terwijl de gereformeerde kerken een synodale en presbyte- rials kerkorde bewaard hebben. Hun synodes zijn in wezen kerkparlementen waarbij leken de meerderheid uitmaken en doorgaans belast zijn met het leiderschap in de kerk. De cruciale vraag is of dit element van democratisering voldoende is om van een synodale kerk te kunnen spreken. Volgens paus Franciscus is