Perspectief 2018-39

Perspectief Symposium: Het uitgestelde dispuut. Luthers stellingen herlezen 25 De stellingen van toen zien, die een pastoor in 1913 voor twee van zijn huishoudsters heeft laten bouwen, omdat zij niet meer in staat waren het echte Lourdes op te zoeken. 27 Terwijl de aflaten door theologiehistorici meestal negatief worden beoordeeld, zijn er sinds de verschijning van een boek over de aflaatprediker Johann Tetzel van de rooms- katholieke onderzoeker Nikolaus Paulus 28 ook stemmen te horen die juist beklemtonen dat aflaat ook door de ogen van zijn fervente verdedigers gezien kan worden. 29 Sommige laatmiddeleeuwse theologen, zoals bijvoorbeeld de al eerder genoemde Johannes von Paltz of de dominicanen Hermann Rab en Johannes Tetzel, beoordelen de aflaten immers geheel anders dan Luther. Zij prijzen de aflaten als een aanbod van Gods genade, helemaal in de lijn van de klemtoon op Gods barmhartigheid, die in de Late Middeleeuwen naast de verkondiging van Gods strenge gerechtigheid staat. Zij zien in de aflaten kansen voor ommekeer, voor echte boetedoening. De verschillen tussen deze verdedigers van de afla- ten zijn niet gering. De één zegt: je moet zo goed als niets doen om de genade van een jubileum-aflaat te verwerven! De ander zegt juist: Koop aflaat, maar doe daarnaast je ui- terste best! Verder zijn er ook tussenposities: zo schrijft bijvoorbeeld een hertogin van Saksen aan haar zoon hertog Georg, de latere tegenstander van Luther: “Indien je de aflaat niet nodig hebt [om straffen in het vagevuur te ontlopen], dan vermeerdert hij jouw ver- dienste bij God.” 30 Het moge duidelijk zijn dat deze kijk op de aflaat past bij een heel andere opvatting van ‘de christen’ dan die van Martin Luther. 14 ‘De christen’ volgens een fervente verdediger van de aflaten – en ‘de christen’ volgens Luther De al eerder genoemde Johannes von Paltz, hoogleraar theologie uit de orde van de au- gustijnen-eremieten, werd ongeveer 40 jaar voor Luther geboren. Hij verliet het convent in Erfurt ongeveer gelijktijdig met Luthers intrede aldaar. Raimundus Peraudi, commissaris voor de aflaten, zette hem twee keer in bij zijn aflaat-campagnes, waarvan één keer als sub-commissaris, wat een hoge eer was.