Perspectief 2018-39

2018-39 Symposium: Het uitgestelde dispuut. Luthers stellingen herlezen Prof. dr. theol. Christoph Burger 24 Reag eer 12 Zwakke plekken in de praktijk van de aflaten De inkomsten uit de verkoop van aflaten werden gebruikt voor tal van doelen: de aanwen- ding voor de bouw van de Sint-Pieter in Rome is een zeer bekend voorbeeld, maar er werden ook bruggen en wegen onderhouden met het geld dat binnenkwam. Albrecht van Brandenburg uit het vorstenhuis Hohenzollern, keurvorst en aartsbisschop van Mainz en Maagdenburg, verder ook administrator van het bisdom Halberstadt, betaalde uit de op- brengst van de zogenaamde aflaat voor St. Pieter een financiële boete voor zijn kerkrechtelijk onacceptabele ophoping van kerkelijke ambten. 26 Verder lekte uit dat keizer Maximilian het geld, dat door de verkoop van aflaten voor een kruistocht tegen de Turkse legers was binnengekomen, voor andere doeleinden gebruikte. De Turken stonden aan de grenzen van het Heilige Roomse Rijk van de Duitse natie en bedreigden als moslims het voortbestaan van het christelijke Avondland. Problematisch was het ook dat pausen aflaten soms weer herriepen, en wel aflaten die eerder door hun voorgangers op de pauselijke troon waren toegekend. Wie deze gekocht had, kon zich met goed recht bekocht voelen. Dit deed bij eenvoudige lieden de indruk ontstaan dat het vergaren van geld voor de paus, de keizer en de aartsbisschop belangrij- ker was dan de zekerheid van de gewetens van de gelovigen. 13 Een totaal andere kijk op de aflaten in het moderne onderzoek: De af- laten als gaven van Gods barmhartigheid In wetenschappelijke publicaties over de aflaten ligt de nadruk meestal op misstanden. Anderzijds moet ook wel worden beklemtoond dat er aflaten toegekend werden zonder dat er geld op tafel moest komen. Bepaalde beelden met aandacht bekijken of gebeden met aandacht bidden kon óók aflaat opleveren. Gods genade, bemiddeld door aflaten, werd verder ook makkelijker bereikbaar doordat men de aflaat dichtbij kon krijgen in de plaats van een ver oord te hoeven opzoeken. Zo kon men bijvoorbeeld een bepaalde aflaat in het begin alléén in het Italiaanse Portiuncula verkrijgen, later ook elders. Zo kan men in Noordeinde bij Nieuwveen een Lourdesgrot