Perspectief 2018-39

Perspectief Symposium: Het uitgestelde dispuut. Luthers stellingen herlezen 19 De stellingen van toen Hier ontstaat de behoefte om de opgelegde straf af te kopen – door aflaat. 5 De oproep tot de zogenaamde Eerste Kruistocht - een stap van bete- kenis in de ontwikkeling van de aflaten Een belangrijke stap in de ontwikkeling van de aflaten is de oproep tot de zogenaamde Eerste Kruistocht. 10 De keizer van het Oost-Romeinse Rijk had een verzoek doen uitgaan aan paus Urbanus II. Hij wilde dat de paus huursoldaten regelde om zijn rijk tegen de Turken te verdedigen. Hij kleedde zijn verzoek in als een vraag om hulp tegen vijanden van het christelijke geloof, die de heilige plaatsen - zoals bijvoorbeeld Jeruzalem, Bethle- hem en Nazareth - zouden bezoedelen. De paus greep de kans aan dat hij in november 1095 een synode bijeengeroepen had. Hij riep de daar aanwezige ridders op om aan dit verzoek van de keizer van het Oost-Romeinse Rijk gehoor te geven. Hij veranderde daarbij de doelstelling ingrijpend door te beweren dat God zelf deze onderneming wou en dat het om bevrijding van het Heilige Graf van de ongelovigen zou gaan. Aan eenieder die de levensgevaarlijke reis op zich zou nemen beloofde hij kwijtschelding van de hele boete- doening. Bewust of onbewust verdoezelde de paus door zijn woordkeuze het eminent belangrijke verschil tussen ‘schuld’ ( culpa ) en ‘straf’ ( poena ). 11 Een theologisch correcte woordkeuze zou zijn geweest dat hij alle deelnemers hun kerkelijke straffen zou kwijtschel- den. Want de ‘schuld’ ( culpa ) zou ook een deelnemer aan de kruistocht moeten belijden, en van die ‘schuld’ zou die moeten worden vrijgesproken alvorens er van vergeving van de opgelegde straf ( poena ) sprake kon zijn. 6 De leer van de schat der kerk De theoloog Hugo van St. Cher (+ 1263) ontwikkelde een leer van de ‘schat der kerk’: door zijn dood aan het kruis had Jezus Christus een enorme hoeveelheid verdienste vergaard, en omdat hij zonder zonde was had hij die zelf niet nodig. Aangevuld werd deze door Jezus Christus verworven schat door overtollige verdiensten van Maria, van de overige heiligen en van vrome christenen. De pausen mochten uit deze schat van de kerk uitdelen, was de overtuiging, onder andere door aflaten.