Perspectief 2016-32

Perspectief 30 Prof. dr. Christoph Burger De uitspraak van Maria over haar nederige status in Lucas 1, 48 bleef niet onopgemerkt. De wijsgeer Kelsos heeft in de tweede eeuw in zijn polemiek tegen de christenen de spot gedreven met de lage sociale komaf van de moeder van Jezus Christus - en dus uiteraard ook van Jezus Christus zelf. Ongeveer 70 jaar later heeft de christelijke theoloog Origenes deze Kelsos literair bestreden. Origenes bleef – ondanks de kritiek van Kelsos - enerzijds erbij dat Maria op de maatschappelijke ladder laag stond. Maar anderzijds legde hij de klemtoon op Maria’s deemoed: het is volgens hem vooral een toonbeeld van deemoed dat Maria van haar nederigheid spreekt. 2 Sommige christelijke theologen houden in hun spreken over Maria vast aan het beeld van de evangelist Lucas, die haar lage status benadrukt. De exegeet Hieronymus schrijft in de vierde eeuw dat Maria in haar levensonderhoud voorziet door handenarbeid. De domini- caan Albert de Grote, leermeester van Thomas van Aquino, beweert in de Hoge Middeleeuwen eveneens te weten dat Maria met haar handen heeft moeten werken. Pe- trus Cantor, canonicus aan de cathedrale kerk Notre-Dame te Parijs, hecht er waarde aan dat Joseph en Maria na de geboorte van hun zoon in de tempel niet méér hebben kunnen offeren dan twee tortelduifjes, de gift van arme mensen. Men kan dus zonder meer stellen dat er theologen waren die bleven vasthouden aan de uitspraak van Maria volgens het evangelie van Lucas, hoofdstuk 1: “Hij heeft heengezien op de nederige staat van zijn slavin.” Maar de verering van Maria in de christelijke kerk, die steeds sterker geïntegreerd werd in de feodale maatschappij, heeft bij de meeste au- teurs toch ertoe geleid dat zij de moeder van Jezus Christus als sociaal hoogstaande vrouw gingen beschouwen. Maria komt steeds hoger op de sociale ladder te staan Tegen de uitdrukkelijke getuigenis van de evangelist Lucas in, beginnen de vereerders van Maria al vroeg haar als rijk en machtig te beschouwen. Het apokryphe evangelie dat be- weert door Jakobus geschreven te zijn, is al in de tweede eeuw ontstaan, de nu nog als enige bewaard gebleven Griekse versie stamt uit de vierde eeuw. De onbekende auteur 2 Vgl. Christoph Burger: Tradition und Neubeginn. Martin Luther in seinen frühen Jahren, Tübingen 2014, hoofdstuk 8 (pp. 129-144), hier: p. 131v.