Perspectief 2016-32

2016-32 De Annunciatie aan de Moeder Gods in Oost en West 15 Reag eer 14 Geplaatst in een huiselijke omgeving, werd Maria in het Westen het toonbeeld van zuiverheid en onderdanigheid. Door haar als jong meisje, als nederige dienstmaagd des Heren of als eenvoudige ‘huisvrouw’ voor te stellen werd de Moeder Gods als Maria ‘herkenbaarder’. Haar identifi- catie met gewone vrouwen, maar vooral ook de voorbeeldfunctie voor hen stond nu voorop. In de Byzantijnse iconografie zou het ondenkbaar zijn de keizerlijke Moeder Gods zo ver te laten afdalen naar de al- ledaagse wereld van huisvrouwen en moeders. De iconografie van de annunciatie: overeenkomst en verschil Zowel in de oosterse als in de westerse iconografie wordt de engel Gabriël van Godswege naar de aarde gezonden. Vanuit een godsteken of rechtstreeks vanuit God zelf daalt een lichtende straal naar beneden. Die straal, die precies bij Maria terechtkomt, begeleidt de Heilige Geest. In de westerse traditie wordt aan de Heilige Geest gestalte gegeven door de duif (die kan vliegen), in het Oosten meestal door de straal in drieën te splitsen om zo de Drie-eenheid waarvan de Geest onlosmakelijk deel uitmaakt, zichtbaar te maken, hoe- wel de duif ook voorkomt. De Moeder Gods luistert naar het Woord van God, dat zij door overschaduwing van de Heilige Geest hoort. De Byzantijnse kerkvader Basilius de Grote van Caesarea († 379) verwoordt de gebeurtenis van de Verkondiging: “Zij legt haar oor te luister en het Woord daalt af in haar buik.” In de Byzantijnse iconografie, maar ook in westerse middeleeuwse schilderingen wordt het Christuskind reeds in de buik van de Moeder Gods afgebeeld. Maria is de Ark of de Tempel, waarin het Woord van God, dus de mens geworden Zoon van God, gedragen wordt. Zo is de profetie van Jesaja 7,14 bewaarheid: 14 Afb. 8 Madonna met Kind (detail) Duccio di Buoninsegna, 1315 National Gallery, Londen, NG 566 Afb. 8 Madonna met Kind (detail)