Perspectief 2015-27

2015-27 ‘Fere Omnes’ – Bijna allen 15 Reag eer vernieuwing of hervorming nodig hebben, en niet wijzelf. Zonder bereidheid tot vernieuwing en hervorming bij ieder van de gesprekspartners is geen toenadering mogelijk. Vijftig jaar na Unitatis Redintegratio hebben deze constatering en deze oproep niets van hun actualiteit verloren. Hoe ernstig hebben zowel de katholieke Kerk als de andere Kerken en kerkelijke gemeenschappen zich in de dialoog geëngageerd? Hoezeer waren of zijn ze bereid ten bate van de eenheid ook aan zichzelf te werken? Op dat punt ontkomt de oecumenische beweging niet aan een gewetensonderzoek. Voor de weg van de dialoog geeft Unitatis Redintegratio nog een bijzondere regel mee, die ik hier niet wil overslaan. Ze gaat over de ‘hiërarchie van waarheden’: ‘ Bij het vergelijken van leerstellingen moeten zij bedenken, dat er in de katholieke leer wegens het verschil in verhouding tot het fundament van het christelijk geloof een rangorde of hiërarchie van waarheden bestaat (existere ordinem seu ‘hierarchiam’ veritatum doctrinae catholicae, cum diversus sit earum nexus cum fundamento fidei christianae). Zo wordt de weg gebaand tot een broederlijke wedijver die allen aanzet om de ondoorgrondelijke rijkdom van Christus dieper te leren kennen en duidelijker in het licht te stellen ’ (UR 11). De uitdrukking ‘hiërarchie van waarheden’ werd pas in de laatste redactionele fase aan het schema toegevoegd. Deze invoeging gebeurde op uitdrukkelijke vraag van vele concilievaders. Ook voor de vertegenwoordigers van andere Kerken en kerkelijke gemeenschappen was zij van grote betekenis. Waarom? Struikelstenen tussen Kerken en kerkelijke gemeenschappen hebben meestal meer te maken met secundaire of tertiaire dan met primaire geloofspunten. Wanneer niet-katholieken over katholieken spreken hebben ze het bijvoorbeeld over de devotie tot Maria, over de verering van de heiligen, over de paus en de manier waarop hij zijn primaatschap uitoefent of over het verlenen van aflaten. Wanneer katholieken over niet-katholieken spreken hebben ze het bijvoorbeeld over de manier waarop ze de Schrift lezen, over het ontbreken van een hiërarchisch leergezag of een primaatschap op universeel vlak, over een andere ordening van het ambt in de Kerk, eventueel gekoppeld aan het ontbreken van een gewijd ambt. Ongetwijfeld hebben al deze verschilpunten een doctrinele betekenis. Ze zijn verbonden met de geopenbaarde waarheid en met de geloofstraditie van de Kerk. Toch kan men zich voor elk van deze verschilpunten afvragen van hoe dicht of van hoe ver ze met ‘ het fundament van het christelijke geloof ’ verbonden zijn. Dat er een rangorde onder de geloofspunten bestaat, heeft de Kerk altijd geweten. In