Perspectief 2014-26

2014-26 Van verdeeldheid naar volheid? 13 Reag eer van de kerk betreft, is er eveneens een golfbeweging zichtbaar, ook wanneer deze (nog) een minder uitgesproken karakter heeft dan dezelfde beweging in relatie tot de rol van de canon in de nieuwtestamentische exegese. De beweging rond kerkelijke eenheid in het Nieuwe Testament en het vroege christendom überhaupt dankt belangrijke impulsen enerzijds aan Käsemanns al genoemde bijdrage, anderzijds wordt vaak Walter Bauer’s Rechtgläubigkeit und Ketzerei im ältesten Christentum genoemd als een werk van paradigmatische betekenis. 6 Bauer’s werk keerde namelijk een belangrijk paradigma om: waar in de meeste, of tenminste de meest invloedrijke beschrijvingen van de geschiedenis van het vroegste Christendom, het model van een tekst als Handelingen of het werk van Eusebius van Caesarea volgend, uitgegegaan werd van een initiële (orthodoxe) eenheid van „het Christendom” (een problematisch begrip voor deze periode; het gaat feitelijk om een stroming binnen het vroege Jodendom) die vervolgens werd aangetast en beschadigd door „ketterijen” die tot scheuringen in de kerk leidden, beargumenteerde Bauer dat diversiteit, pluriformiteit, en verdeeldheid veelmeer tot de oorspronkelijke situatie behoorden en dat het streven naar eenheid een later fenomeen is dat alles met (imperiale) machtspolitiek te maken had. In de huidige bestudering van het Nieuwe Testament en het vroege Christendom is Bauer’s these veelal overgenomen, het populaire inleidende boek van Bart Ehrman is er een belangrijk en invloedrijk voorbeeld van. 7 Tegelijkertijd is er ook een andere beweging zichtbaar die de these van Bauer productief oppakt maar, uitgaande van een ander begrip van eenheid, er wel degelijk op wijst dat het zoeken naar eenheid een vroeg gegeven is in het vroege Christendom dat door de vorming van de canon een extra impuls gekregen heeft. Met dit als brede achtergrond is het nu mogelijk om een redenering op te stellen, die aangeeft hoe canon en eenheid in een nieuw perspectief kunnen verschijnen en twee bijkans dood gewaande thema’s in de nieuwtestamentische wetenschap een verrassend oecumenisch potentieel bevatten. 6 Tübingen: Mohr, 1934. 7 Bart D. Ehrman, The New Testament: A Historical Introduction to the Early Christian Writings (Oxford: Oxford University, 5 2011).