Perspectief 2014-23

2014-23 De vernieuwing van catechese en catechismus in de Nederlanden ten tijde van het Concilie van Trente 63 Reag eer vraag-en-antwoordvorm een katholiek alternatief wilde bieden voor Luthers catechismus- sen. Veeleer is het echter zo dat Canisius, die evenals Luther een grote onwetendheid inzake het geloof constateerde bij priesters en leken, in de lijn van laatmiddeleeuwse her- vormingsgezinde stromingen de toestand van de Kerk wou verbeteren. Dat zijn catechismussen teruggrijpen op een oude catechetische traditie blijkt uit het schema dat hij hanteert voor de indeling ervan. Zijn catechismussen hebben vijf delen 6 . Voor de eerste drie delen ontleent Canisius aan Augustinus’ Enchiridion sive de fide, spe et caritate de gedachte dat de leer van de Kerk kan samengevat worden in een bespreking van de drie goddelijke deugden geloof, hoop en liefde (1 Kor. 13,13) aan de hand van respectievelijk de geloofsbelijdenis, het gebed (des Heren) en het tweevoudig liefdesgebod (die dan meer gespecificeerd te vinden zijn in de geboden op de twee stenen tafelen). De behan- deling van de sacramenten, die bij Augustinus summier gebeurt in de bespreking van de geloofsbelijdenis, wordt bij Canisius ondergebracht in een vierde deel. In een laatste deel, dat handelt over de christelijke gerechtigheid, neemt hij de laatmiddeleeuwse catechese volgens catalogen van zonden en deugden over en op het einde een bespreking van de vier uitersten (dood, oordeel, hel en hemel). 2 Catechese en catechismus op het Concilie van Trente Het Concilie van Trente kwam in 1545-1563 tijdens drie zittingsperioden (1545-1547; 1551-1552 en 1561-1563) bijeen. Het had heel wat voeten in de aarde eer de plannen voor een concilie, waaraan reeds vlug na het optreden van Luther gedacht werd, ten uitvoer konden gelegd worden. Dit had niet in het minst te maken met tegenstrijdige visies die leefden bij de leiders der christenheid: terwijl de paus op het concilie vooral de protestan- ten als ketters wilde veroordelen, zag de keizer in een hervorming van de Kerk in hoofd en leden door een concilie dé mogelijkheid om de eenheid in zijn rijk te herstellen. Uitein- delijk werd beslist dat het concilie tijdens iedere sessie waarop de beslissingen plechtig 6 S. Petri Canisii doctoris Ecclesiae Catechismi Latini et Germanici , ed. Fridericus Streicher, 2 dln., Rome: Pon- tificia Universitas Gregoriana, 1933-1936.