Overeen 2003 7

Herman Teule, hoogleraar en directeur van het Instituut voor Oosters Christen- dom (IvOC) aan de Katholieke Universi- teit Nijmegen, is sinds januari 2001 lid van het hoofdbestuur van de Katholieke Vereniging voor Oecumene. Toen hij veertien was werd hij gegrepen door het oosters christendom en dat liet hem niet meer los. ‘Al op de middelbare school wist ik dat ik Arabisch wilde studeren en Semitische talen. Ik wilde ook iets met godsdienst en ben uiteindelijk theologie gaan studeren én Semitische talen, vooral Syrisch en Ara- bisch. Na mijn studie in Amsterdam heb ik in Leuven algemene oriëntalistiek en isla- mologie gestudeerd.’ Teule kwam in contact met het oosters christendom via dr Jan Sanders, priester van het bisdom Haarlem en docent Syrisch aan de Universiteit van Amsterdam. De priester woonde op het seminarie Hageveld in Heemstede waar Teule naar school ging en verzorgde er byzantijnse vieringen. De jonge Herman werd er misdienaar. ‘Romantiek’ ‘Toen ik negentien was belde hij me op een ochtend op. Hij vroeg of ik meeging op reis naar Tur Abdin in Turkije. Ik had net mijn rijbewijs en hij had nog een chauffeur nodig.’ De reis maakte grote indruk: ‘Het was een totaal andere wereld waarin ik terecht kwam. Er was geen televisie en de mensen haalden hun water uit waterputten.’ Het waren romantische indrukken: ‘Zoals je het kende van de plaatjes.’ Teule bewonderde de christenen, die een minderheid vormden in een niet-christelijke omgeving, en die met grote trouw hun geloof beleefden. ‘Ik zag een oud christen- dom en hoorde een oude taal. Het Syrisch staat heel dicht bij het Aramees dat de apostelen en Jezus spraken. De eredienst was eenvoudig van vormgeving. Die een- voud en de radicaliteit van het christendom dat ik er zag deden mij aanvoelen hoe het christendom er in het begin moet hebben uitgezien.’ De huidige hoogleraar, terugkij- kend: ‘Later leer je door je studie die ro- mantische indrukken nuanceren.’ Oecumene De directeur van het IvOC vindt studie naar de geschiedenis van kerksplitsingen be- langrijk: ‘Als je de splitsingen bestudeert, zie je dat politiek vaak een rol speelde en dat te vaak het label “ketter” te snel op groepen werd geplakt. De Syrisch-ortho- doxen zijn bijvoorbeeld lange tijd uitge- maakt voor monofysieten. Zij zouden geloven dat Jezus maar één natuur, de godde- lijke, had. Men nam niet de moeite de terminologie van de Syrisch- orthodoxen goed te begrijpen.’ Maar oecumene is niet zijn enige aan- dachtspunt, hoe belangrijk ook. Hij is ook geïnteresseerd in hoe deze christenen hun geloof beleven in de huidige Arabische wereld, die voor 98 procent islamitisch is. De vragen die Teule stelt: ‘Hoe gaan ze met deze werkelijkheid om? Hebben deze christenen op grond van hun eeuwenlange samenleven met moslims misschien een speciale rol in het gesprek met de islam? Hoe stellen ze zich maatschappelijk op en wat is hun plaats in de verschillende natio- nale staten van het oosten?’ Veel christenen emigreren, waardoor de achterblijvers in aantal verder afnemen. De vele christelijke kerken, van Koptisch tot Melkitisch tot Syrisch, reageren hierop door zich op zichzelf terug te trekken. Maatschappij Volgens Teule is dat strijdig met de op- dracht van christenen in de wereld: ‘Chris- tenen van alle kerken moeten een teken zijn in de wereld. Ze hebben de taak om te bouwen aan een rechtvaardige maatschap- pij. Alle gegroeide tradities verdienen een plaats, maar de diversiteit van de christelij- ke kerken mag niet versluieren waar het in wezen om gaat: de gemeenschap van Christus als getuige in de wereld.’ In het Midden-Oosten lijkt de eigen kerkelijke gemeenschap soms het belangrijkst. Men koestert zich daarin en is weinig betrokken op de problemen van de regio. ‘Veel hangt er natuurlijk vanaf, door welke kerkelijke bril je de situatie waarneemt. Er is een groot verschil van de ene kerk tot de andere. En er zijn ook heel wat hoopvolle tekenen.’ De kerken in het Midden-Oosten verkeren, net als de kerken in het westen, in een minderheidspositie. Moeten de kerken in het westen zich doen gelden in een gese- culariseerde niet-christelijke omgeving, in het Midden-Oosten is die omgeving islami- tisch. ‘Op moslims maakt het christelijke landschap een rare indruk. Beiroet telt dertien bisschoppen van evenzoveel chris- telijke kerken van chaldeeuws tot Syrisch en Armeens. Het beeld dat bij de moslims ontstaat is dat van een christendom dat vooral te maken heeft met etnische af- komst, dat zich op zichzelf richt en zich niet mengt in de huidige Arabische wereld. Maar als christenen het zout der aarde zijn, moet dat zout ook worden geproefd.’ 2 Overeen, nr. 7, mei 2003 Naam: _________________________ Adres: _________________________ Postcode: _________________________ Woonplaats: _________________________ Telefoon: _________________________ E-mail: _________________________ meldt zich aan als lid van de Katholieke Vereniging voor Oecumene meldt zich aan als donateur van de Katholieke Vereniging voor Oecumene wil graag meer informatie over de Katholieke Vereniging voor Oecumene Stuur deze bon op naar: Katholieke Vereniging voor Oecumene Walpoort 10 5211 DK ‘s-Hertogenbosch Of stuur een e-mail naar: secretariaat@oecumene.nl Colofon Overeen is een uitgave van de Katholieke Vereniging voor Oecumene Athanasius en Willibrord. Leden en donateurs ontvangen Overeen drie keer per jaar door overmaking van ten minste € 15,- op giro 801919. De vereniging ontstond op 1 januari 2001 uit een fusie van Aktie en Ontmoeting Oosterse Kerken en de Sint Willibrord Vereniging. De doelstelling van de vereniging is: het bevor- deren van de eenheid van de verschillende christelijke kerken van oost en west. Word lid of donateur en ondersteun de actieve in- zet voor oecumenische samenwerking! Een lidmaatschap kost 15,- euro per jaar. De ver- eniging is afhankelijk van giften en donaties. Redactie: Hoofdredacteur: Geert van Dartel Eindredacteur: Daphne van Roosendaal Vormgeving en druk: Van Stiphout, Helmond Katholieke Vereniging voor Oecumene Athanasius en Willibrord Walpoort 10 5211 DK ’s-Hertogenbosch Telefoon: 073 6136471 E-mail: secretariaat@oecumene.nl Internet: www.oecumene.nl Girorekening: 801919 ISSN 1568-2862 A A N M E L D I N G ✁ ‘Christenen moeten het zout der aarde zijn’ Herman Teule: