Overeen 2019-42

3 • april 2019 God verheerlijken in liturgie en leven door Theodoor van der Voort Hoezeer in de Orthodoxe Kerk de verheerlijking van God cen- traal staat, blijkt wellicht het sterkst uit de reactie van een orthodoxe priester wanneer iemand hem om de zegen vraagt. Hij zal dan niet zeggen: ”Hierbij word jij gezegend!” of “God zegene je”, of iets van dien aard, maar ”Gezegend zij onze God, immer, nu en altijd, en in de eeuwen der eeuwen,” daarbij het kruisteken makend over de desbetreffende persoon. Deze zegen, waarmee in de Orthodoxe Kerk ook een aantal diensten begint, is dus ook het antwoord op de vraag van de mens om Gods zegen. De ver- heerlijking van God slaat daar- mee ook terug op de mens. In onze gebeden verheerlijken we God en ontvangen daarmee ook Gods zegen. Vierende Kerk De Orthodoxe Kerk staat bekend als een vierende Kerk. In al haar dien- sten, en zeker ook in de Liturgie – de Eucharistieviering – wordt God uitge- breid verheerlijkt. Zo komen in de Metten de Lofpsalmen (ps. 148 tot en met 150) aan bod, en worden de Vespers begonnen met psalm 103 (104 in de Joodse telling), waarin de heerlijkheid van Gods schepping wordt bezongen. Zelfs in het Urengebed komen we steeds het vol- gende gebed tegen: “Gij, Die te allen tijde, en te aller ure, in de hemel en op aarde aanbeden en verheerlijkt wordt, Christus God…” De tekst van de Liturgie zelf verheerlijkt God ook uitvoerig. Dat begint uiteraard reeds bij de uitgebreide voorbereiding van de Liturgie, het Proskomidiegebed, dat de priester aan de proskomidie- tafel in de altaarruimte bidt terwijl hij de gaven klaarmaakt. “Bewaar ons onveroordeeld bij het opdragen van Uw goddelijke Mysteriën, want geheiligd en verheerlijkt zij Uw hooggeëerde en verheven Naam…” Na de Kleine Intocht volgt het Trisagion, “Heilige God, Heilige Sterke, Heilige Onsterflijke, ontferm U over ons!”, waarbij wij ons aanslui- ten bij de cherubijnen en serafijnen, en alle Hemelse Krachten die God verheerlijken. Ook in het gebed voor de Grote Intocht, terwijl het koor het Cherubijnenlied zingt, bidt de pries- ter een gebed, waarin hij God ver- heerlijkt: “Heer, onze God, Gij alleen zijt Meester over hemel en aarde. Gij wordt gedragen op de cherubijnen- troon. Gij zijt de Heer der Serafijnen en de Koning van Israël. Gij alleen zijt heilig, en Gij woont in het Heilige…” De Eucharistische Canon gaat uiteraard op dezelfde wijze ver- der, en begint met: “Waardig is het en recht, U de hymne te zingen, U te zegenen, U te loven, U de Eucharis- tie op te dragen, en U te aanbidden op elke plaats van Uw heerschap- pij…” En vlak voor de Communie wordt gebeden: “Verhoor ons, Heer Jezus Christus onze God, uit Uw hei- lige woning, vanaf de glorietroon van Uw Koninkrijk, en kom ons heili- gen…” Door licht omstraald Een van de twaalf grote feesten van de Orthodoxe Kerk is het feest van de Verheerlijking van Jezus Christus op de berg Thabor, waarbij in aan- wezigheid van Petrus, Johannes en Jacobus Jezus van gedaante veran- dert, doordat hij met een verblin- dend licht omstraald wordt en Mozes en Elia verschijnen. Dit gebeurde vóór Jezus’ lijden en ster- ven, om de drie leerlingen duidelijk te maken dat Jezus dit lijden en ster- ven vrijwillig zou ondergaan. Dit Thaborlicht, als teken van de Verheerlijking, heeft een belangrijk plaats gekregen in de orthodoxe spi- ritualiteit. Daarbij kunnen we de hesychastische controverse noemen uit de veertiende eeuw, toen Grego- rius van Palamas het opnam voor een aantal monniken van de H. Berg Athos, die het Jezusgebed beoefen- den en beweerden dat zij daarbij soms door ditzelfde licht omstraald werden, als ook aan het gesprek van de H. Serafim van Sarov met de grootgrondbezitter Motovilov, in het begin van de negentiende eeuw. Ook toen werden beiden door dit Thaborlicht omstraald en verwarmd. In onze gebeden danken wij God voor het vele goede dat wij van Hem ontvangen hebben, smeken we Hem om hulp in onze nood, maar ver- heerlijken Hem ook als onze God. Daarmee doordringt de verheerlij- king van God ons gehele leven. £ Aartspriester Theodoor van der Voort is priester van de orthodoxe parochie Petrus en Paulus in Deventer en ver- tegenwoordiger van de Orthodoxe Kerk in de Raad van Kerken in Nederland. s Kleine Intocht met het Evangelieboek bij klooster Vatopedi in Mt. Athos (foto: Hadrian Liem)