Overeen 2015-34

5 • april 2015 De herdenking van 500 jaar Reformatie in 2017 door Sjaak van ’t Kruis In 2017 wordt herdacht dat 500 jaar geleden op de vooravond van Allerheiligen de Augustijner monnik Maarten Luther zich in 95 stellingen keerde tegen dwalingen in wat hij toen nog beschouwde als zijn moe- derkerk. De redactie vroeg aan dr. Sjaak van ’t Kruis, adviseur van het bestuur van de Katholieke Vereniging voor Oecumene namens de PKN, wat zijn hoop en verwachting zijn voor dit jubileum, wat deze herdenking voor katholieken betekent en hoe zij daar- in betrokken kunnen worden. O mmaar met het laatste te begin- nen: er is een werkgroep ge- vormd waarin naast de scriba van de Protestantse Kerk, Arjan Plai- sier, ook o.a. bisschop Hans van den Hende en bisschop Gerard de Korte zitting hebben. Deze werkgroep is mo- menteel bezig na te denken over de vraag op welke wijze protestanten en rooms-katholieken samen gestalte kunnen geven aan de herdenking van 500 jaar Reformatie. Daarbij wordt o.a. gedacht aan een gezamenlijke verkla- ring. Dat het tot deze werkgroep geko- men is, is niet het resultaat van een be- paalde vorm van oecumenische politieke correctheid. Het zegt vooral iets over de sterk veranderde heden- daagse context. Protestanten en rooms-katholieken delen met elkaar inmiddels ruim een halve eeuw van oecumenische dialoog. We zijn met el- kaar in gesprek, zowel in het verband van de landelijke Raad van Kerken, als in talloze andere situaties. Die contac- ten en gesprekken hebben onze visie op elkaar veranderd, en hebben ons ook dichter bij elkaar gebracht. Mis- schien nog wel bepalender voor de ge- wijzigde verhoudingen is het feit, dat we deel zijn van een culturele werke- lijkheid die ingrijpend veranderd is. Ook al zouden wij ervoor kiezen ons nadrukkelijk te profileren als rooms- katholieken en protestanten, dan nog worden we door onze omgeving van één enkel etiket voorzien, dat van christenen. Gezamenlijke roeping In onze sterk gesecu- lariseerde samenleving komt het er daarom op aan dat we gezamenlijk gestalte geven aan het getuigenis van Christus, die de levende is. Wij zijn immers in de eerste plaats geroepen om ge- tuige te zijn van Hem die wij eren in onze liturgie, die wij trachten na te vol- gen in ons leven, die onze diepste identiteit bepaalt. Daarbij weten wij ons geïnspireerd door onze gemeenschappelijke en af- zonderlijke geloofstradities. Neder- landse Protestanten gedenken daarbij in dankbaarheid de vernieuwingsbe- weging die op gang werd gebracht door Luther en die een specifieke ge- stalte kreeg bij Johannes Calvijn. Cen- traal daarbij staat de ontdekking van het levende, onbemiddelde spreken van God en van de aangesproken en geroepen mens coram De o. Die speci- fieke traditie verwordt tot dode ballast, wanneer die beschouwd wordt als een bepaalde groepsverworvenheid uit het verleden. Een soort collectieve identi- ty marker voor een bepaalde groep. Ik vrees overigens dat dit inderdaad soms zo is. De erfenis van het Protestantis- me blijft echter alleen leven, wanneer die in iedere context en elk tijdsge- wricht opnieuw tegen het licht wordt gehouden naar het adagium van de Reformatie Ecclesia reformata semper reformanda est. Mijn (misschien nogal) gewaagde stelling is, dat dat motto niet alleen gericht is aan Protestanten, dat het onze gezamenlijke roeping is. Elkaar tot zegen De ontdekking van de weg die wij de laatste halve eeuw met elkaar zijn ge- gaan, is toch dat we beiden deel zijn van het ene lichaam van Christus? Hoogstens liggen hier nog een paar ec- clesiologische voetangels en klem- men. Die mogen ons echter niet ver- hinderen elkaar de spiegel voor te houden, elkaar te bevragen, elkaar te inspireren en vooral: met en voor el- kaar te bidden. Protestanten zouden niet al te zeer moeten schrikken wanneer zij in dat kader bevraagd worden op hun voort- durende neiging tot rationalisering. “Mooi hoor, die Saenredam interieurs, maar is het niet wat kil en kaal?’’ Er zijn meer vragen te stellen, bijvoorbeeld of de Reformatie misschien ook niet ge- leid heeft tot het onbedoelde nevenef- fect van doorgeschoten individualise- ring, of misschien zelfs van secu- larisering? De belangrijkste vraag in het gesprek tussen roomskatholieken en protestanten is misschien wel de vraag naar de katholiciteit. Is het li- chaam van Christus gedeeld? Kan de vraag naar de (zichtbare) eenheid van de kerk nog langer een ondergescho- ven paragraaf blijven in protestantse ecclesiologische ontwerpen? Het ge- denken van 500 jaar Reformatie zou opnieuw aanleiding dienen te zijn om elkaar te bevragen. Wie de ander be- vraagt, geeft daarmee aan dat die hem niet onverschillig laat. Broeders en zusters zijn elkaar geschonken als el- kanders tegenover: geroepen elkaar tot zegen te zijn. £ Dr. Sjaak van ’t Kruis is secretaris van de scriba van de PKN en ambtelijk se- cretaris van de werkgroep RKK-PKN. s Relief op het portaal van de Dom van Berlijn toont Martin Luther op de Rijksdag in Worms (foto: Wolfgang Rieger, Wikimedia Commons)