Overeen 2011-27

3 • september 2011 Checklist en convenant ter ondersteuning van de plaatselijke oecumene Zelfonderzoek De oprichting van de eerste plaatselij- ke raden van kerken dateert van het einde van de jaren zestig van de vorige eeuw. Op het hoogtepunt waren er meer dan 300 plaatselijke raden van kerken in Nederland. De plaatselijke oecumene heeft het de laatste jaren steeds moeilijker. Het valt niet mee om nieuwe mensen voor deze taken te winnen. De organisatiestructuren van de kerken zijn door reorganisaties en samenvoegingen van parochies veran- derd. Het nieuwe document van de Raad van Kerken heeft ten doel om de plaatselijke oecumene een stevigere basis te geven door deze te verankeren in de plaatselijke geloofsgemeen- schappen zelf. Ds. Klaas van der Kamp, secretaris van de Raad van Kerken, hoopt dat parochies en gemeenten aan de hand van de oecumenische check- list in het document alle activiteiten goed tegen het licht houden. Oecu- menische structuren en verbanden dienen goed afgestemd te worden op de nieuwe parochieverbanden. Convenant Het idee van het instellen van conve- nanten werd enkele jaren geleden op tafel gelegd door de Oecumenische Polderkring, een gezelschap van ka- tholieke en protestantse theologen en kerkjuristen uit Zuid-Holland. Zij lie- ten zich daarbij inspireren door voor- beelden uit Engeland. Binnen het ver- band van Churches Together waaraan ook de Rooms-katholieke Kerk deel- neemt zijn diverse modellen voor de vormgeving van oecumenische sa- menwerking op plaatselijk niveau uit- gewerkt. Deze zijn gepubliceerd op de site van de Bisschoppenconferentie (www.catholicchurch.org.uk ). Het probleem waar de raden van ker- ken in Nederland tegen aanlopen is dat de oecumenische samenwerking vaak een aangelegenheid blijft van en- kele voortrekkers die nauwelijks door- werkt in de geloofsgemeenschappen. Het idee achter het convenant is dat de geloofsgemeenschappen zelf in het oecumenisch partnerschap worden be- trokken. Convenanten hebben vol- gens ds. Klaas van der Kamp een be- langrijke meerwaarde. Ze leggen vast wat plaatselijke geloofsgemeenschap- pen samen willen doen en brengen daarmee de oecumenische ambitie tot uitdrukking. Het bereiken van een convenant is een vreugdevol moment dat door de gemeenschappen samen gevierd zal worden. De bestuurders van de kerkgemeenschappen zijn door de ondertekening van het convenant aan de oecumenische samenwerking gecommitteerd. Niet juridisch, wel bindend Wat in de tekst opvalt is de opmerking dat het convenant ‘nadrukkelijk geen juridische implicaties naar kerkelijk noch naar civiel recht heeft’ en dat het ‘op geen enkele manier in de rechten wil treden van de convenantpartners’. Dat wil anderzijds nog niet zeggen dat de afspraken zonder betekenis zijn. De intentie is wel degelijk om tot binden- de afspraken te komen voor een ter- mijn van drie jaar. Van der Kamp spreekt van ‘gentlementsagreement’ waar geloofsgemeenschappen die sa- men op weg gaan zich aan willen hou- den. In de Instructie van de Bisschoppen- conferentie zijn de specifieke rand- voorwaarden geformuleerd waaronder katholieke parochies convenanten met andere geloofsgemeenschappen kun- nen aangaan. Daarin onderstrepen zij dat het convenant de katholieke kerk- orde en richtlijnen op het gebied van de oecumene niet buiten werking kan stellen. Ook geven zij aan dat de bis- schop van ieder diocees vanaf de voor- bereidende fase betrokken wil zijn bij de totstandkoming van de convenan- ten waaraan een katholieke parochie deelneemt. Ds. Klaas van der Kamp heeft begrip voor de katholieke opstelling. In de ka- tholieke ecclesiologie is het bisdom de lokale kerk. Dat is een groot verschil met de protestantse gemeente die plaatselijk georganiseerd is. Het docu- ment stelt op geen enkele manier een kerkorde van één van de betrokken kerken ter discussie. Voor de onder- steuning van de plaatselijke oecumene wordt voor de periode van twee jaar een taakgroep in het leven geroepen die lokale gemeenschappen gaat bege- leiden bij het opzetten van convenan- ten. Ter ondersteuning van de plaatselijke oecumene stelde de Raad van Kerken onlangs een document vast onder de titel ‘Gebundelde krachten in de oecumene’. Het doel is om parochies en kerkelijke gemeenten aan het denken te zetten over de plaatselijke oecumene en handreikingen te geven om hun verbondenheid te versterken. In reactie op dit document stelde de Bisschoppenconferentie een instructie vast voor parochies. De kern van de instructie is dat waar katholieke parochies bij het sluiten van convenanten betrokken zijn de katholieke kerkorde (Codex Iuris Canonici) en regelingen inzake de oecumene (Oecumenisch Directorium) gerespecteerd dienen te worden. Voor het sluiten van een convenant door een katholieke parochie is de toestemming van de diocesane bisschop vereist. Klaas van der Kamp. Foto: Raad van Kerken