Overeen 2006 17

De ene, met borstelhaar en stoppelbaard, zegt dat hij Orthodox is. Hij haalt een zwarte wollen gebedsnoer uit zijn broek- zak. Of ik weet wat dat is. “Ja”, en ik vraag vrijpostig of hij het Jezusgebed bidt. “Nu niet”, wijst hij met een vriendelijke grijns naar zijn biertje. Hij wil al gauw weten of ik voor of tegen de oude kalender ben. Hij hoort tot de oudkalendaristen, Orthodoxen die in de vorige eeuw kalenderhervormin- gen hebben afgewezen en een zeer con- servatieve Orthodoxe parallelkerk hebben gesticht. De gezel van de oudkalendarist komt van Kreta en zegt dat hij híermee gelooft: hij wijst naar zijn hoofd. Een ratio- nale gelover dus. Ik maak mij bekend als rooms-katholiek. Eenheid na het schisma De ‘oudkalendarist’ blijkt fervent voorstan- der van de eenheid der christenen. “De christenen moeten één worden binnen de Orthodoxe Kerk. Wij bestaan vanaf het begin”. Het schisma tussen Oost en West wordt aangesneden. Jaartallen rollen over het terrastafeltje, de verkeerde. “Tausend- vierundfünfzig”, corrigeer ik. Het gesprek is allerlichtvoetigst. “16 Juli”, voeg ik lachend toe, hierbij geholpen door een ezelsbrug- getje uit mijn persoonlijk leven, “toen legde een gezant uit Rome de brief met de banvloek op het altaar van de Aya Sofia”. “Weet je ook nog hoe laat?”, grapt de rationele gelover. De oudkalendarist lacht mee, maar laat niet na te benadrukken dat de banvloek van Byzantijnse zijde kwam. Ik zeg “van weerszijden”. “Nee, die van jullie was geen echte banvloek”. Echtheid blijkt zijn waarmerk. Hij vermeldt trots dat de Orthodoxie de mysteria kent, de zeven sacramenten. “Die zeven zijn er bij ons ook”, zeg ik. “Dat zijn geen echte myste- ria”, repliceert hij. Hij heeft zijn ideeën opgedaan bij monniken van zijn Oudka- lendaristische Grieks-orthodoxe kerk. Kazantzakis en Kyprianos Ik vermoed dat de rationele gelover uit Kreta wel eens een fan zou kunnen zijn van zijn eilandgenoot Kazantzakis en vraag hem ernaar. Kazantzakis was een zowel rationeel als mystiek auteur, die veel met de officiële Orthodoxe Kerk in de clinch lag. “Ik heb al zijn boeken gelezen”, zegt de rationele gelover. De oudkalendarist vraagt of ik bisschop Kyprianos ken, waarschijnlijk een leider van de Oudka- lendaristische Kerk. “Nee, ik ken ’m niet”, zeg ik. Het gesprek loopt ten einde. Een gesprek met mede-Europeanen van de andere kant van Europa. De oudkalendarist heeft extreme ideeën en vertegenwoordigt zeker niet de hele Orthodoxie. De rationale gelover staat wellicht aan de andere kant van het spectrum, want hij is zonder twijfel als haast elke Griek officieel Orthodox. Twee Grieken met onderling grote verschil- len, ‘Kyprianos’ en ‘Kazantzakis’. Maar er zijn ook verschillen met West-Europa. Botsende beschavingen? Gesprekken als hierboven, maar stijlvoller en geestrijker, voert Victoria Clark in de jaren ’90 met Orthodoxe leiders. Clark verblijft dan in gebieden van de Europese Orthodoxie: Griekenland, voormalig Joego- slavië, Roemenië, Rusland, Cyprus, Istan- bul. Op de valreep van het nieuwe millenni- um legt ze haar indrukken vast in een boek, Waarom engelen vallen. Belangrijk is dat Orthodoxen zelf aan het woord komen. Clark is geen wetenschapper, maar een vakjournalist met een scherpe blik en een goede schrijvershand. Ze geeft persoonlijk en geëngageerd verslag van de Orthodoxie zoals zij die tegenkomt, respectvol, zonder opsmuk en met humor. En komt tot verras- sende observaties. Hoewel het Engelse origineel uitkwam in 2000 (Nederlandse vertaling 2005), zijn veel beschreven situ- aties nog steeds geldig. Het verschil tussen de West-Europese wereld en die van de Orthodoxie komt sterk naar voren. Clark is gecharmeerd van Huntington’s Overeen, nr. 17, oktober 2006 4 Orthodoxie in Europa Zomer 2006. Juli loopt ten einde. In de krant staat vandaag dat ook de hittegolf officieel voorbij is. Maar het is nog altijd aangenaam zonnig. Op een terrasje raak ik aan een naburig tafeltje in gesprek met twee Grieken, dertigers in jeans en T-shirt. Ze spreken een beetje Duits en Engels. Drie maanden hebben ze in Nederland in de vleesindustrie gewerkt en staan op het punt af te reizen. ORTHODOXIE IN EUROPA VANDAAG. EEN VERKENNING Leesgroep rond: Victoria CLARK, Waarom engelen vallen. Een portret van orthodox Europa van Byzantium tot Kosovo, Atlas Amsterdam/Antwerpen 2005, ISBN 90 450 0887 4, ? 29,90. Cursusdeelnemers moeten beschikken over Clark’s boek. Ze lezen tevoren het tekstgedeelte dat behandeld gaat worden. Op iedere bijeenkomst leiden een of meerdere deelnemers het gelezene in. Op de donderdagen 5 oktober, 19 oktober, 2 november, 16 november, 30 november en 7 december 2006 van 14-16.30 uur in centrum van Katholieke Vereniging voor Oecumene, Walpoort 10, ’s-Hertogenbosch. Deelnamekosten: ? 20 (te voldoen bij eerste bijeenkomst). Aanmelden: Katholieke Vereniging voor Oecumene T 073 6136471 E secretariaat@oecumene.nl Modern mozaïek van de H.H.Constantijn en Helena op de in aanbouw zijnde gelijknamige Roemeens-orthodoxe kerk in Cluj, Roemenië. Victoria Clark bespreekt in haar boek juist dit kerkgebouw als een manifestatie van de positie van de Roemeens-orthodoxe Kerk in Transylva- nië. (foto: L. van Leijsen) Botsende beschavingen (1996), dat de Orthodoxe wereld als een eigen wereld beschouwt, naast de Westerse en de islamitische. Maar veel verder dan een flirt met Huntington komt het niet. Clark weet goed de nuances te schilderen, met name de sterke hang in de Europese Orthodoxie om als Europees én toch ook anders te worden beschouwd. Sibiu 2007 Clark’s boek onderstreept het belang van de Orthodoxie binnen de christenheid van Europa, naast protestantisme en katholi- cisme. September 2007 komen vertegen- woordigers van heel die Europese christen- heid samen in Sibiu, Roemenië. Daar vindt de derde Europese Oecumenische Assemblee plaats onder de titel ‘Het licht van Christus schijnt over allen - hoop op vernieuwing en eenheid in Europa’. De Orthodoxen zullen er ruimschoots acte de présence geven. De assemblee vindt voor het eerst plaats in een overwegend Ortho- dox land. Medechristenen Zonder de Orthodoxen kunnen katholieken en protestanten niet samen christen zijn in Europa. Wie zijn de Orthodoxen? We moeten nog steeds elkaars ‘talen’ leren. Voor wie zich meer wil verdiepen, is er dit najaar een leesgroep rond Clark’s boek (zie kader). Men kan ook over een jaar naar Sibiu afreizen en er Orthodoxe mede- christenen ontmoeten. Maar ook in ons eigen land zijn er mogelijkheden de Ortho- doxie beter te leren kennen. Orthodoxen hebben aardig wat parochies in Nederland en zijn – is mijn ervaring - heel gastvrij. Het beter leren kennen van de Orthodoxen in Europa is volgens mij een must voor westerse christenen in ons werelddeel. Leo van Leijsen