Jaargang 67 Nummer 2

Pokrof 1 7 verschillende redenen ingewikkeld. Het kan zijn dat een priester, die al dertig jaar dient, zich steeds meer gaat herhalen. Hij kan niet elke keer opnieuw de berg beklimmen. Het is dan beter maar een tijd te zwijgen. Metropoliet Antony (Bloom) van Surozj (Londen) heeft daar ook over geschreven en een tijd afgezien van preken. Wanneer je op een bepaald moment geen door- leefd woord kunt spreken, kun je beter zwijgen. Je kunt dan eventueel een preek in herinnering brengen van één van onze grote leraren. Zo’n preek moet dan wel verbonden zijn met de bele- ving van het Evangelie van dat moment. Eventueel kan een leek met een goede stem zo’n preek vanuit het koor voorlezen. Wat is in de huidige tijd het doel van de preek? In de huidige tijd is het belangrijk, dat de preek zich richt tot de gemeenschap die concreet de Eucharistie viert. Anders komt het niet over bij de luisteraars. Wanneer een priester preekt in zijn eigen parochie kent hij alle mensen die regelmatig komen en noemt hun namen, wan- neer ze te communie gaan. Wanneer de pries- ter zijn gemeenschap kent, weet hij waar men behoefte aan heeft. Er moet inlevingsvermogen in een preek zitten. Het moet een gemeen- schappelijk gesprek zijn over God, zijn Woord, over het Evangelie. Wanneer dat niet het geval is, wordt een preek abstract, ideologisch of politiek in een of andere richting. Het wordt moralistisch. De priester meet zich de rol aan van een rechter en een profeet, die bijzondere geestelijke kennis van God zou bezitten. Dat mag nooit gebeuren. De preek functioneert in een eucharistische gemeenschap van mensen die het Woord van God vervullen en beleven, en eraan deel hebben door de christelijke sacramenten. Dat is een hele opgave. Dat kan niet zonder een gemeenschap. Zonder gemeen- schap heeft preken geen zin. Preken is daarom altijd een enorm risico en een grote verant- woordelijkheid voor de priester. Nabeschouwing Tot zo ver het interview met vader Aleksej Uminskij. Ik kan wel met hem meevoelen. Ik heb maar een enkele keer zelf het woord gevoerd tijdens een viering. Meestal heb ik dus naar preken geluisterd. Ik ben in de Rooms- katholieke Kerk en later ook in de Orthodoxe Kerk opgegroeid met het idee dat de preek heel belangrijk is. De priester, pastoraal werker (of dominee) wordt daarop beoordeeld. De discus- sie gaat vaak vooral daarover. Je kunt het belang van de preek ook overschatten. Onderricht en gesprek in een persoonlijke sfeer buiten de liturgie zijn net zo belangrijk. Sommige predikanten hebben de behoefte alles uit te leggen. De viering gaat dan als ritueel verloren. Het wordt dan heel verbalistisch. Een ritueel kun je alleen begrijpen, wanneer je het ook ondergaat. Het begrip ontstaat ook niet alleen door de preek, maar ook door de herha- ling, doordat je het langzaam verinnerlijkt. In de tijd na de perestrojka, toen veel mensen in Rusland de kerk herontdekten, maar er nog weinig van af wisten, was uitleg belangrijk. Toch kwam ik er geleidelijk achter dat de mees- te gelovigen in Rusland niet voor de preek of voor de priester naar een kerk komen. Ze heb- ben geen behoefte aan uitleg. Ze komen in de eerste plaats voor een in hun beleving belang- rijke icoon of reliek, of voor de graven van over- leden familieleden en bekenden rond de kerk. De wereld van de priester en het koor, de gebe- den en de lezingen blijven dan een onbekende wereld. Priester en koor zijn de enigen, die de viering tot het eind volhouden. Er zijn wel uit- zonderingen. Soms komt men juist wél naar een bepaalde kerk om juist de persoon en de preek van een bijzondere priester te horen. Vader Aleksej legt toch een ander accent. Hij vindt dat het vieren en het luisteren naar het Woord van God het belangrijkste is, en spreekt relativerend over het preken, waaraan volgens hem veel risico’s zitten. De preek kan je nog weglaten of door iets anders vervangen. Maar hij ziet er zelf niet van af. Hij preekt zelf wel degelijk en die preken zijn ook op internet te vinden. Aan de andere aspecten van liturgie zitten trouwens ook risico’s. Wanneer het koor en de priester alles slordig ongeïnteresseerd afraffelen, gaat de liturgie als gebed ook verlo- ren. Paul Baars