Jaargang 65 Nummer 5

Pokrof 6 Al in de vroegchristelijke tradities heb- ben vrouwen actief deel genomen aan religieuze muziek. Voornamelijk in het Syrische christendom staan vrouwen reeds in de 4 e eeuw bekend om hun rol in liturgische vieringen. Een van de meesters van het liturgische dichten, ‘de lier van de Heilige Geest’, Efrem de Syriër (306-373 n. C.), heeft voor het eerst hymnen, madrashe, geschreven, speciaal bedoeld om uitgevoerd te wor- den door vrouwenkoren. H et is aannemelijk dat binnen het om- vangrijke corpus van anonieme vroeg- christelijke Syrische teksten ook bij- dragen te ontdekken zijn van vrouwen die deel- namen aan het componeren van religieuze hymnen, maar vooralsnog zijn er geen concrete bevindingen op dit gebied. Syrische Kerken Tegelijkertijd kan men met zekerheid vaststel- len dat een belangrijk aspect van de vroegchristelijke Syrische traditie het vereren van Maria, Moeder van God was. Al in de Liturgie van Addai en Mari uit de 3 e eeuw, eer- Vrouwen en religieuze muziek uitkomst van dit beraad was dat de Kerk van Constantinopel deze bevoegdheid heeft. Dreigend schisma Het voornemen van de Oecumenisch Patriarch leidde in Moskou tot grote bezorgdheid. Op 31 augustus reisde patriarch Kyrill af naar Istanbul. Het onderhoud met patriarch Bar- tholomeüs leidde echter niet tot overeenstem- ming. De Oecumenisch Patriarch zond twee bisschoppen als zijn gezanten naar Oekraïne om voorbereidingen te treffen tot het verlenen van de autocefalie. Op 14 september volgde de reactie van de Heilige Synode van de Russisch- orthodoxe Kerk. Voortaan wordt de naam van de Oecumenisch Patriarch niet meer genoemd in de viering van de Goddelijke Liturgie. Ook schort de Russisch-orthodoxe Kerk de samen- werking op in alle verbanden die geleid of medegeleid worden door het Patriarchaat van Constantinopel. In de zes pagina’s tellende ver- klaring van de Heilige Synode van 15 oktober wordt dus ook de communio met de Kerk van Constantinopel verbroken. De erkenning van de autocefalie door het Oecumenisch Patriar- chaat wordt in Oekraïne opgevat als een over- winning op Moskou. Daardoor staat de een- heid van de Orthodoxe Kerk op het spel. Zowel Moskou als Constantinopel zullen een beroep doen op de steun van de andere autocefale ker- ken, waardoor de onderlinge spanningen zul- len oplopen. In de komende tijd zal duidelijk worden hoe de verhoudingen in de Orthodoxie liggen. Met name in West-Europa dreigen samenwerkingsverbanden tussen de verschil- lende orthodoxe jurisdicties uit elkaar te val- len. Het geding over de erkenning van de auto- cefalie van de Orthodoxe Kerk in Oekraïne laat zien dat het model van de nationale kerk aan herziening toe is. Cyrill Hovorun is zich hier zeer van bewust. Hij pleit voor een model van autocefalie waarin verschillende jurisdicties met en naast elkaar kunnen bestaan. In de dia- spora is dat het geval, maar in de van oudsher orthodoxe landen ligt dat heel moeilijk. De ker- kelijke vrede in Oekraïne hangt in belangrijke mate af van het vermogen binnen de Ortho- doxie om ruimte te geven aan diversiteit en afstand te doen van het monopolie op een heel land, cultuur en volk. Geert van Dartel