Jaargang 64 Nummer 5

Pokrof 8 nieuwe vormen. Enerzijds werd er op een diplo- matieke wijze kritiek geuit, anderzijds nam van- uit één kloostergemeenschap het protest een gewelddadige vorm aan. Laten we allereerst kij- ken naar de meer diplomatieke uitingen van kri- tiek. Zowel in 1999 als in 2006 ondertekenden de af- gezanten van de Heilige Commissie van Athos een brief waarin ze hun bezorgdheid uitten over de toenadering van Bartholomeüs tot de Rooms-katholieke Kerk. Daarin stelden de afge- zanten dat het geen enkel probleem is de dia- loog aan te gaan met de paus, zolang de pa- triarch de rooms-katholieken poogt te informeren over de ‘juiste’ Orthodoxe leer. De theologische verschillen, zoals de filioque -kwes- tie, tussen beide kerken mogen daarbij volgens de afgezanten niet vergetenworden. En punt twee, de aard van het protest: dat de kloostergemeenschap Esfigmenou al langer op gespannen voet staat met de patriarch mag dui- delijk zijn. Die verhouding echter heeft gaande- weg in de eenentwintigste eeuw een geweldda- dig karakter gekregen. Bartholomeüs I wil dat de huidige monniken van Esfigmenou het kloos- ter verlaten om plaats te maken voor een kloos- tergemeenschap die geen verzet pleegt tegen de oecumene. In de zomer van 2013 hebben mon- niken van Esfigmenoumolotovcocktails gegooid naar gerechtsdeurwaarders. Abt Methodios en de zeven andere monniken van Esfigmenou zijn dit jaar nog veroordeeld tot gevangenisstraffen uiteenlopend van tien tot twintig jaar. Momenteel is het nog onduidelijk hoe de relatie tussen de pa- triarch en Esfigmenou zich verder zal ontwikke- len. Zoekennaar balans Concluderend kan opge- merkt worden dat de kri- tische houding van de monniken van Athos over de oecumene gewor- teld is in de theologische verschillen tussen de Or- thodoxie en de diverse christelijke kerkgemeen- schappen. Een bevorde- ring van de oecumene gaat volgens veel monni- ken in tegen de tradities van de ‘ware’ Ortho- doxe leer. Tegelijkertijd lijken de monniken zich bij economische welvaart minder te bekomme- ren omde oecumene. Demate waarin demonni- ken van Athos kritisch zijn over de oecumene, is afhankelijk van de economisch en demografi- sche omstandigheden van de kloosters en hoe strikt de patriarch de oecumene poogt te bevor- deren. Zou de oecumene dan enkel aangehaald worden als middel om gehoord te worden in tij- den van crisis? In ieder geval lijkt het oecumeni- sche beleid van de patriarch van invloed te zijn op de houding van de monniken van Athos ten opzichte van de patriarch en andere christelijke kerkgemeenschappen. De patriarch zal de relaties die gelegd zijn met de Rooms-katholieke Kerk en de Protestantse Kerken moeten waarborgen voor toekomstige samenwerking. Tegelijkertijd zal de patriarch de historische betekenis en invloed van de abten van Athos in de Orthodoxie niet moeten onder- schatten. Iedere patriarch van Constantinopel zal dus moeten beschikken over goede be- stuurskwaliteiten om een balans te zoeken tus- sen enerzijds het bevorderen van de oecumene en anderzijds het te vriend te houden van de kloostergemeenschappen vanAthos. Nick Pouls Nick Pouls is boekhistoricus, gespecialiseerd in mid- deleeuwse paleografie en codicologie Het Athosklooster Vatopedi. (Foto: Aroche/Wikimedia Commons)