Jaargang 63 Nummer 1

Pokrof 2 0 gisch van aard was en vooral lijkt te bestaan uit het toepassen van common-sense en goede omgangsvormen. Kortom, pragmatisme over- heerste. ‘Out of the box’ Een out of the box character , een people’s man , zo karakteriseerde de uit Parijs aangereisde bis- schop Borys Gudziak de metropoliet. In zijn welkomstwoord memoreerde Gudziak hoe de jonge Sjeptitski in 1887 alleen naar Rusland trok om er de vermaarde filosoof Vladimir Solovjov te ontmoeten. Ook vertelde de grieks- katholieke bisschop van Parijs hoe de van huis uit rooms-katholieke jongeman een jaar later en tegen de wil van zijn ouders besloot om in een grieks-katholiek klooster in te treden. Sjeptitski was sociaal bewogen. Zo zette hij zich in voor ieder die zich in nood bevond, niet alleen voor rooms- en grieks-katholieken, ook voor Joden en orthodoxen. In de West- Oekraïense metropool Lviv stichtte de Pools- Oekraïense graaf een museum, een ziekenhuis, weeshuizen en een theologische academie. Hij was een mecenas der kunsten en steunde de emancipatie van de politiek en cultureel gemar- ginaliseerde Oekraïense bevolking. Zichzelf leerde Sjeptitski Hebreeuws en Jiddisch en hij was geliefd in de stetls . Wanneer hij dorpen of steden bezocht, werd de metropoliet steevast door de plaatselijke rabbijn begroet. Niet zon- der compromissen of feilen stuurde hij zijn kerk door de Tweede Wereldoorlog, maar redde talrijke joden het leven. Hij deed dat samenmet zijn broer Kliment die postuum de Yad Vas- hem-medaille kreeg toegekend. Daaraan had bisschop Borys kunnen toevoegen dat volgens de metropoliet bekering van de Joden het ultie- me doel en middel was om hen moreel te verbe- teren. Zijn humanistische inborst ten spijt, bleef Sjeptitski wat dat betreft een kind van zijn tijd. Om nog een andere reden was de metropoliet een indrukwekkende persoon. Hij mat bijna twee meter, terwijl zijn broer, de Poolse gene- raal Stanisław Szeptycki, liefst twee meter tien groot was. Hereniging als doel In Sjeptitski’s visie waren de Orthodoxe Kerken volwaardig kerk en was de erkenning van de paus van Rome eigenlijk het enige waarin deze kerken tekort schoten. Heel pragmatisch kon de verbinding met de H. Stoel van Rome bescherming bieden tegen overdreven staatsin- menging. Nog veel belangrijker was uiteraard het pausschap als een zichtbare en blijvende garantie voor de waarheid van de kerkelijke leer die, door de versnippering van Orthodoxe Kerken in nationale deelkerken, sterk onder druk was komen te staan. Veel zaken, zo meen- de Sjeptitski, gingen daar ten onrechte door voor orthodox. Ook werden de orthodoxe kerk- leiders geplaagd door een clichématige kennis van de katholieke leer en praxis. Een besluit om het primaatschap van de paus te erkennen was in de ogen van metropoliet Sjeptitski geen bekering, want oosterse en westerse kerken leefden vanuit gedeelde, zij het specifieke tradi- ties die hun eigen bestaansrecht hadden. Beide hadden elkaar iets te vertellen en konden elkaar verrijken. Wat dat betreft kan Sjeptitski met recht een katholieke proto-oecumenicus genoemd worden. Spreker Taras Dzjoebanski – via YouTube in het Maria-Theresiacollege aanwezig – schrok in zijn lezing niet terug voor die kwalificatie van oecumenische voorloper. Enigszins provoce- rend schetste de Oekraïense grieks-katholieke theoloog een contrast tussen de “huidige oecu- menische discussie die vooral een zichzelf interpreterende papiermachine lijkt te zijn” en de inspiratie van metropoliet Andrei Sjeptitski. “Geen volk als het onze heeft zoveel geleden om de eenheid van de kerken”, zo citeerde Dzjoe- banski de grieks-katholieke kerkleider. Dzjoebanski wees ook op de zogenaamde Velehrad Conferenties, die in het gelijknamige Tsjechische dorpje tussen 1907 en 1936 plaats hadden gevonden. Samen met de rooms-katho- lieke aartsbisschop van Olomouc, Antonin Stojan, was Sjeptitski de initiatiefnemer en eer- ste conferentievoorzitter geweest. Groot was beider verlangen de breuk tussen Orthodoxie en Catholica te verkleinen, die door geschied- vervalsing, een berg vooroordelen en gebrekki- ge talenkennis almaar meer was opgerekt. Alles bij elkaar een hele opgave. Soms maakten orthodoxe geleerden in Velehrad hun opwach- ting, al bleek uit verslagen in Échos d’Orient en The Tablet dat er naast enige sympathie toch vooral orthodoxe weerstand bestond tegen deze bijeenkomsten, juist vanwege pretenties rond het pausschap. En niet alleen de ortho- doxen koesterden wantrouwen. Naast Vati- caanse steun, zelfs pauselijke zegen, heerste er in Rome veel scepsis en misverstand – wat nog altijd het geval schijnt te zijn.