Jaargang 63 Nummer 1

Pokrof 1 6 graag gevolg aan geven, want ze zijn arm. Van de vele vluchtelingen (bedoeld is: uit o.a. Midden- Oosten, Afghanistan) vertelt de zuster dat 80% van hen echt voor de oorlog is gevlucht en de andere 20% meer uit is op een beter leven. Liturgie op zondagmorgen We bezoeken de eerste zondag van onze reis de Goddelijke Liturgie in de kerk van de Moeder Gods Kamensko in Ohrid. Als we binnenkomen worden we buitengewoon hartelijk verwelkomd door de priester, vader Dimitrij, die mij omhelst en meetroont naar het altaar achter de iconosta- se. Ik vertelde hem dat ik rooms-katholiek pries- ter ben van de Byzantijnse ritus. Ik maak ook kennis met een diaken. Deze is docent kerkelijk recht in Skopje en doet hier dienst op de zonda- gen. Tot twee keer toe zegt hij tegen mij: ‘ut unum sint’ (opdat [allen] één zijn, Johannes 17). Ook hij is allervriendelijkst. Het is het feest van Kruisverheffing en bij de kruisverering krijgt ieder door de priester een bosje basilicumtakjes aangereikt. Het is een feest om dit mee te maken, de mensen zijn saamhorig en opgetogen. Opvallend is hoe hartelijk de priester de vele kin- deren bejegent. Mijn reisgenoten hebben ook fijne ontmoetingen met kerkgangers. Op de tweede zondag van de reis wonen we de viering bij in het klooster van de Geboorte van de Moeder Gods, bij Kališta, in de buurt van Struga, gelegen aan het meer van Ohrid. Als we tegen acht uur in de ochtend binnenkomen, zijn de Metten net begonnen. Het is een heel mooie viering in een steeds meer gevulde kerk, die tot kwart over elf zal duren. De zangers van het koor zijn eerst nog met een klein groepje, maar er komen er steeds meer bij. De zang is heel bij- zonder, het lijkt de oude Griekse kerkzang maar dan in het Slavisch, waarbij de melodie steeds met een donkere grondtoon begeleid wordt. De zangleider die in Sofia kerkmuziek gestudeerd heeft, zal ons na afloop vertellen dat de manier van zingen die wij gehoord hebben een apofatische bedoeling heeft. Dat betekent dat je iets van jezelf loslaat. Zo stijgt de menselij- ke geest steeds meer op in het mys- terie van God. Tegelijk is wat er in de kerk gebeurt heel menselijk. Moeders tillen hun kleine kinderen op om ze de iconen te laten kussen. Nadat de lector zijn taak volbracht heeft en zijn stichar (liturgisch gewaad) heeft uitge- daan, zien we hem tijdens de viering met zijn kleinkind op de arm achter de iconostase ver- dwijnen, waar de priester het kindje zegent. Een groep toeristen komt even binnen, waaronder een man in een korte broek. Hij wordt snel aan zijn hemd getrokken en voorzien van een zwarte rok. Na de viering worden we door de vriendelij- ke priester, vader Stefan, uitgenodigd voor het koffiedrinken. Bij het verlaten van de kerk huilt het zoontje van de zangleider, een jongetje van ongeveer zes jaar oud. “Dit doet hij nu elke zon- dag”, vertelt zijn vader, “want hij wil hier in de kerk blijven.” We worden getrakteerd op koffie, brood met kaas en worst, noten en druiven, en raki: heerlijk! Vader Stefan heeft theologie aan het orthodoxe instituut St. Serge in Parijs gestu- deerd. Hij wil weten hoe het met het gelovige en orthodoxe leven in Nederland gesteld is. Ons als Nederlanders is het verschil met een springle- vende en jonge kerk hier opgevallen. We merkten hoe landgenoten in een oud kerkgebouw, soms met de handen in de zakken, rondkeken en er weer uitgingen, vervreemd lijkend van wat ze zagen. In Macedonië ontmoetten we bewuste, enthousiaste en ook vaak jonge christenen, al spraken we ook met enkele studenten die veel meer afstand nemen tot de kerk. Misschien is het verschil tussen Macedoniërs en Nederlanders iets minder groot dan het lijkt. Paul Brenninkmeijer Graflegging van Christus. Fresco in de Panteleimonkerk te Skopje.