Jaargang 62 Nummer 4

1 9 Pokrof Een belangrijk begrip in het mens- beeld en de verlossingsleer van ooster- se kerken is theosis of deïficatie (lett. vergoddelijking). Andere (wat moeilij- ke) namen waaronder het verschijnt zijn divinisatie, apotheosis, theo- poièsis of exaltatie . Ook in niet-oos- terse kerken speelt het concept theosis, maar aan protestantse kant werd het met de nodige argwaan bekeken. V olgens prof. Heleen Zorgdrager heeft het calvinistische protestantisme “een diep gewortelde vrees genade vast te maken aan een aardse werkelijkheid”. Daarom is het belangrijk dat deze gereformeerde protestantse theoloog haar rede bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar voor de leerstoel systema- tische theologie wijdt aan het begrip theosis . Prof. Heleen Zorgdrager stelde in haar betoog op 30 oktober 2014 in Amsterdam het perspec- tief van vrouwen over theosis centraal. Haar in- augurale rede kreeg als titel ‘ Gewoon Goddelijk, Theosis als oecumenisch zoekontwerp voor een in- clusief denken over verlossing ’. Zij wil het begrip theosis zodanig ontwik- kelen dat het vrouwen, mannen, ho- mo’s, hetero’s en transgenders in- spireert om verder toe te groeien naar hun roeping als beeld van God (p.5). Haar professoraat richt zich vooral op genderstudies. Genderon- derzoek stelt dat vrouwelijke en mannelijke identiteiten niet ‘na- tuurlijk’ zijn, maar voorschrijvend tot stand komen. Ook theologie hebben mannen eeuwenlang louter aan zichzelf toevertrouwd (andro- centrisme) en hier hebben alle ker- ken nog steeds een grote inhaalslag te maken. Prof. Zorgdrager geeft in haar rede veel aandacht aan het denken van de anglicaanse theologe Sarah Coakley die in haar werk mo- tieven van de theosis-traditie verdis- conteert. Hier beperk ik me tot het gesprek dat Zorgdrager voert met oosterse theologie. Dit artikel is hiervan een samenvatting. De theosis-traditie In haar rede duidt Zorgdrager theosis aan met diverse bewoordingen. Zij spreekt niet alleen van een begrip, maar ook van een symbool, oe- cumenisch zoekontwerp of notie. Daarnaast gebruikt ze formuleringen als theosis-traditie, voorstellingscomplex of een tekening door vori- ge generaties, opgesteld met behulp waarvan nieuwe generaties op pad kunnen gaan om God en heil te vinden (p. 5). Dadelijk maakt ze dui- delijk dat het denkbeeld theosis stamt uit de vroegchristelijke, nog ongedeelde Kerk en dus hoort bij de gezamenlijke oecumenische theo- logische overlevering van alle kerken. Dat ze al jaren lesgeeft aan de Grieks-katholieke theolo- gische faculteit van Lviv (Oekraïne) heeft zeker aan haar vertrouwdheid met de theosis-traditie bijgedragen. Ze onderzoekt het symbool “om te zien onder welke voorwaarden het kan worden hernomen in een inspirerende, inclusieve visie op verlossing” (p.5). Voor haar is de hele theo- logie een zoektocht, gericht op sporen van Theosis Heleen Zorgdrager tijdens haar inaugurale rede (Foto: L. van Leijsen).