Jaargang 61 Nummer 5

Pokrof 8 keling?Wordt dat thema besproken onder kunste- naars en theologen van de orthodoxe kerken? “Ik zou graag in mijn antwoord een citaat weer- geven uit een college van vader JohnMeyendorff, voor de studenten van de Theologische Academie vanWit-Rusland: «Niet elke soort muziek of schilderij is in staat de waarheid weer te geven. We weten dat de Byzantijnse voorstellingen door de eeuwen heen een enorm suc- cesvolle weergave van het geloof zijn geweest. De ico- nen van Rubljov tonen de orthodoxie het beste. Flo- renskij schreef dat als Rubljovs ‘Drie-Eenheid’ bestaat, dan God bestaat. Maar de Orthodoxe Kerk heeft nooit voorgeschreven wat Bijbelse kunst is, slechts dat het de weergave van de waarheid moet zijn. Maar hoe kun je die kunst dan definiëren? Is er eigenlijk wel een definitie? Formeel: nee! Maar er is een stijl, voortgekomen uit de traditie. Er zijn icono- grafen die oude prototypes kopiëren – dat is heel goed! De kopieën van de oude meesterwerken zijn goed. Maar het echte creatieve werk gaat gepaard met risico’s, en dat verbiedt de Kerk niet. De Kerk be- hoedt het geloof, niet de vormen van kunst om dat uit te drukken.» Ik ben het met vader Meyendorff eens, dat de ou- de Byzantijnse, en later de Russische, voorstel- ling van iconen wordt gezien als het Gezicht van de orthodoxie. We moeten dat Gezicht voor toe- komstige generaties bewaren, omdat het ge- vormd is door eeuwen van het krachtigste geloof, en we hebben geen betere maatstaf voor onze geestelijke conditie. Maar even belangrijk is het om te zoeken naar nieuwe beeldtaal voor de expressie van het ge- loof. Het is dáárom nodig, omdat herhaling van bekende voorstellingen leidt tot een afname van interesse. Er is een serieus gevaar dat iconen dan worden beschouwd als clichés en objecten van louter commercieel belang. Als ons belangrijkste doel is om het geloof levend te houden, dan moe- ten we nieuwe manieren van afbeeldingen creë- ren, en enig risico is daarbij onvermijdelijk. Ik heb deelgenomen aan enkele tentoonstellin- gen van de Servische kunsthistoricus Lazar Mar- kovic, verzameld onder de naam ‘Nieuwe Bal- kan-iconen’. Een daarvanwas in de crypte van de Alexander Nevski-kathedraal in Sofia. Er waren tevens lezingen en discussies. In die tentoonstel- ling kregen iconografen uit Servië, Roemenië, Griekenland en Bulgarije de mogelijkheid hun nieuwe vindingen te tonen op het gebied van icoonschilderen. De professoren Todor Mitrovic en George Kordis hebben scholen gesticht voor hedendaags icoonschilderen in Belgrado en Athene. Maar die beweging is er alleen bij intel- lectuelen en kunstenaars, het staat los van de Orthodoxe Kerk. Mijn verklaring is dat het ver- band tussen beeld en geloof, dat al eeuwen be- staat, nu onderbroken wordt. Het hedendaagse orthodoxe priesterschap vertrouwt meer op de ontwikkeling van theologie door het Woord dan door Beeld.” Welke projecten hebt u voor de komende jaren ge- pland? “De onthulling van de boodschap van het Nieuwe Testament was een heel emotioneel proces voor mij, omdat ik gaandeweg mezelf beter leerde kennen. Door het creëren van mijn afbeeldingen van gebeurtenissen uit het Nieuwe Testament, had ik het gevoel zelf genezen te worden door Christus. Gedurende het uitwerken van het Nieuwe Testament kreeg ik de geestelijke kracht om mijn aandacht weer te richten op het Oude Testament; in het bijzonder spreken de boeken Koningen mij aan – confronterend en zelfs wreed in hunwaarheidsgetrouwemanier van schrijven. Daar kom ik de menselijke natuur tegen in al haar kracht en schoonheid, die, samen met de uitdagingen van het echte leven, nu mijn belang- rijkste bron van inspiratie is. Wat de toekomst betreft – ik weet het nooit. Het mysterie van de toekomst is de motor die mij voortdurend nieu- we energie geeft omvooruit te blijven gaan.” Geert van Dartel Vertaling uit het Engels: Jan Buruma. De foto’s van Julia Stankova’s schilderijen bij de bij- dragen van Femke Huisman en Geert van Dartel zijn alle in kleur te vinden op haar website: http://www.ju - liastankova.com/. De genezing van een zieke vrouw (2010; Mk 5: 26-34). / /