Jaargang 61 Nummer 5

Pokrof 1 5 Twee Russische componisten van spirituele muziek De twee Russische componisten Galina Oestwolskaja (1919-2006) en Sofia Goebajdoelina (1931) worden vaak in één adem genoemd. Beiden zijn religieus geïnspireerd, beiden begonnen te componeren in de Sovjet- tijden en bleven tamelijk onopgemerkt. En pas laat braken ze, vooral eerst in het Westen en schoksgewijs, door. Z e waren niet meteen bemind in eigen land. “Niet-neuriebare muziek” (Karel van het Reve omschreef het zo), en dan ook nog religieus. Trouwens, bestaat reli- gieuze muziek? De gezangen binnen de Ortho- doxe Kerk maken die indruk; of is dat vooral in samenhang met de teksten? Zou de indruk anders zijn als er wereldse teksten werden gebruikt? Bortnjanski was strikt genomen geen groot componist, maar zijn liturgische gezangen maken in de kerk indruk. Galina Oestwolskaja Galina Oestwolskaja werd in 1919 in het toenmalige ‘Petrograd’ geboren. Op het con- servatorium kreeg ze les van Dmitri Sjosta- kovitsj (wat niet lang duurde, want vanaf 1948 mocht hij, beschuldigd van ‘formalisme’, niet meer doceren). Hij was onder de indruk. “Jij bent niet beïnvloed door mij, ik ben beïnvloed door jou”, zou hij hebben gezegd. Korte tijd later ging Oestwolskaja les geven op een muziekinstituut, tot in de jaren ’70. Ze com- poneerde een tiental stukken overeenkomstig de partijlijn, maar die werden kennelijk zo buitenissig gevonden dat ze vrijwel niet werden uitgevoerd. Inmiddels werkte ze aan haar eigen oeuvre. De westerse erkenning kwamnog niet meteen. In 1958 woonde een Amerikaanse delegatie in Leningrad concerten bij. De componist Roy Harris vond haar sonate voor viool en piano afschuwelijk: “Dissonantie van het begin tot het eind.” Vier jaar later was Stravinski erbij en had er ook niet veel begrip voor: “Nu begrijp ik waarom het IJzeren Gordijn be- staat.” Ze ging door met componeren. Grote conflicten had ze niet in het leven, maar haar muziek was onverzoenlijk. We kunnen hier niet uitputtend beschrijven hoe haar muziek zijn weg vond, maar een van de doorbraken betekende het Holland Festival van 1989, waarin ze met Goebajdoelina de Russische muziek vertegenwoordigde. In ons land was het Reinbert de Leeuw die een grote rol speelde bij het bekend worden van hun muziek. In de biografie Reinbert de Leeuw, mens of melodie van Thea Derks (de maestro zelf wees het boek af, maar het is de moeite waard), staan hier mooie passages over. Nederland werd een soort thuisbasis voor haar. “De vrouwmet de hamer” Zelden zal er muziek geklonken hebben zo los Een jonge Galina Oestwolskaja (Foto: Wikipedia).