Jaargang 55 Nummer 1

Pokrof 2 1 Van 8 tot 14 oktober jl. vond in Ravenna (Italië) de tiende zogeheten ‘plenaire’ bijeen- komst plaats van de officiële internationale theologische dialoog tussen de oosters- orthodoxe Kerken en de rooms-katholieke Kerk. Na een snelle start van de theolo- gische dialoog in 1980 kwamen er na een kleine 10 jaar fikse haperingen in de dialoog door de katholiek/orthodoxe spanningen omtrent de Grieks-katholieken die na de val van het communisme in Oost-Europa rond 1990 overal weer hun kerkelijke organisaties opzetten. Positieve feiten Na een aanzienlijke onderbreking werd weer besloten tot een her- opnemen van de dialoog in sep- tember 2006 te Belgrado; dat feit op zich al en nu dus ook weer te Ravenna in 2007, is en blijft een eerste positief feit. Een tweede feit dat positief werd geduid, was inhoudelijk. De bij- eenkomst in oktober ging over kerkelijk gezag, synodaliteit en primaat. Er werden drie niveaus van kerkelijk gezag onderschei- den: lokaal, regionaal en univer- seel (mondiaal). Als een grote stap voorwaarts wordt de erken- ning aan Orthodoxe zijde gezien van een kerkelijk gezagsniveau dat mondiaal is. Dat zou op wereldniveau niet alleen een ere-, maar ook een jurisdictioneel pri- maat inhouden (lees: een Petrus- ambt dat ook werkelijke beslis- singsmacht heeft over heel de Kerk). Primaat Of het inhoudelijke positieve resultaat: oosters-orthodoxe erkenning van een vorm van wereldprimaat binnen de Kerk zal beklijven, moet worden afge- wacht. De delegatie van het patriarchaat Moskou o.l.v. aarts- bisschop Hilarion Alfeyev vertrok toen er in de delegatie van Constantinopel afgevaardigden van de ‘Estse Apostolische Orthodoxe Kerk’ bleken te zitten. Die autonome lokale kerk onder de obediëntie van Constantinopel in een gebied dat Moskou als haar canoniek territorium beschouwt, wordt door de Russen niet erkend. Alfeyev had later zowel een procedurele als een inhoudelijke kritiek op Ravenna 2007. Hij betwijfelde de geldig- heid van een oosters-orthodoxe/ rooms-katholieke dialoogbijeen- komst, indien de grootste oosters- orthodoxe kerk daarbij volledig afwezig is en het slotdocument niet tekent. Tevens had Alfeyev een stevige theologische kritiek. Het Franse oecumenische blad Unité van januari 2008 (een van de bronnen voor mijn bericht) suggereert dat hier de beweegredenen vooral op Orthodox terrein moeten worden gezocht. Naar aanleiding van de status van de Estse Apostolische Orthodoxe Kerk is een interortho- doxe discussie meer bloot komen te liggen, precies over de plaats van het primaatschap, en wel dat van de oecumenische patriarch binnen de Orthodoxie zelf. Alfeyev: “Constanstantinopel wil ons een ecclesiologisch model opleggen dat nooit heeft bestaan in de Orthodoxe traditie en dich- ter staat bij het centralistische model van de Rooms-katholieke Kerk”. Het oecumenisch patriar- chaat heeft deze beperkende interpretatie afgewezen: “Het pri- maatschap is ingesteld door de canones en constitueert een onmisbaar element in de conci- liaire functie van de Orthodoxe Kerk; ze verschilt weliswaar van de verhouding van de paus met het conciliaire systeem van de Rooms-katholieke Kerk, maar bezit zeer brede competenties om de communio te bewaren tussen de plaatselijke Orthodoxe Kerken onderling en met het oecu- menisch patriarchaat.” Het is duidelijk dat dit keer inter- orthodoxe spanningen, in casu tussen Constantinopel en Moskou, de dialoog danig onder druk hebben gezet, meer dan de relatie Rome-Orthodoxie. Moskou’s vertrek uit Ravenna was meer dan een incident; het raakte de core business van het onder- werp, de primaatsopvatting. Eigentijds Naast de positieve resultaten heeft Ravenna 2007 andermaal laten zien dat de bitalerale relatie Romana/Orthodoxie tot een onge- lukkige spagaat Rome, Constanti- nopel en Moskou is geëvolueerd. De oude discussiepunten tussen Romana en Orthodoxie over het pausambt lijken deels ingehaald door eigentijdsere problemen rond kerkelijke autoriteit en – moet jammer genoeg worden gezegd – macht. Leo van Leijsen Bisschop Hilarion Alfeyev, de grote afwezige aanwezige van Ravenna 2007. RAVENNA 2007 Theologische dialoog tussen Orthodoxen en Katholieken