Jaargang 54 Nummer 4

Pokrof 1 8 Akcja Wisla 1947 Grieks-katholieke en Orthodoxe christenen in Polen / Als pastoraal werker van het bisdom Breda is Edward Skubisz naar Polen gegaan om in Wroclaw (het voormalige Breslau) een vredesproject op te zetten. Vanuit die context schrijft hij over een gebeurtenis in Polen die zowel Grieks- katholieken als Orthodoxen betrof. P olen kende in de Tweede Wereldoorlog en ook erna, toen het in de Russische invloeds- sfeer was gekomen, ‘etnische zuiveringen’. We weten dat de nazi’s Joden, Zigeuners, maar ook Polen en andere Slavische volken aan het uit- roeien waren. De verhalen van de betrokkenen blijven vragen om verteld en gehoord te wor- den. Dat geldt, al zijn het andere verhalen, ook de persoonlijke verhalen van miljoenen Duit- sers, Polen, Oekraïners e.a. die in en na de oor- log zijn verdreven. Daarover kon niet openlijk worden gesproken in communistische landen als Polen en de DDR. Immers, vadertje Stalin had toch alles goed geregeld en elk verhaal of elke studie zou een uiting van twijfel zijn aan zijnondoorgrondelijkewijsheid.Mede vanwege het onbespreekbare van wat er gebeurd is, wil- de ik een ‘Huis van de Vrede’ van de grond tillen in Wroclaw. We verzamelen de verhalen van de verdrevenen en met die verhalen organiseren we tentoonstellingen en vredeseducatie. Wroclaw Wroclaw is een stad waar oecumenisch opval- lend goed – op één gevoelig punt na – wordt samengewerkt, ook met de Joodse gemeente. In januari 2007 waren er in de Week van het Gebed voor de Eenheid bijeenkomsten en vie- ringen. Ik hield een inleiding over oecumene en over het ‘Huis van de Vrede’. Ik heb toen gezegd – in de Poolse context uitdagend – dat het goed is dat we in een Europa leven waar Verlichting en democratie zijn doorgedrongen en er godsdienstvrijheid is. Met de scheiding Kerk/ Staat kan geen één partij maar ook geen enkele godsdienstige denominatie meer de rest van de stad haar wil opleggen. Ik dacht toen aan de nieuwjaarsreceptie een jaar eerder. De kerken hadden ieder uitgeno- digd. Alleen de Grieks-katholieke Kerk kon geen acte de présence geven als ‘gastgever’. Moskou, zo fluisterde men, gaf aan de Poolse Orthodoxe Kerk geen toestemming om gezien te worden met de Grieks-katholieken. (Ik ver- baasde mij erover: Zou de invloed van Moskou zó ver reiken? En wat was dat dan, Moskou…? De Orthodoxe Kerk? Poetin? En de Poolse Orthodoxe Kerk is toch autokefaal?) Natuurlijk werd dat ontkend, toen ik er naar vroeg, waarna wel een tirade volgde tegen de Grieks-katholie- ke Kerk. Wat zit dat diep. Van beide kanten, ondervond ik. Een sfeer die makkelijk tot roddel en ongelukken leidt. Toch zie ik ook onderhuids veel contacten tussen beide kerken. En dat tegen de achtergrond van een drama in Polen dat zowel Orthodoxen als Grieks-katholieken trof. Dat drama was een van de redenen waarom ik dat ‘Huis van de Vrede’ wel moest beginnen. Wara Wara is een dorpje aan de rivier de San, Zuid- oost-Polen. Mijn grootvader Michal kwam er vandaan. Voor de oorlog woonden er Polen, Oekraïners en Joden als burgers van Polen. Er staat een houten kerkje langs de weg. “Dat was vroeger een cerkiew ”, werd me bij mijn eerste Mevrouw Olga Poliwka en haar kleinkinderen, een familie van Grieks- katholieke Lemki in Stralkowice (westelijk Polen). (Foto: E. Skubisz) / / / / / / /