Jaargang 54 Nummer 3

De dialectische theologie en Dostojevski POKROF 14 Kunt u iets over uw leven vertellen? “Mijn levensloop kan als een illu- stratie dienen van de vluchtig- heid van al het menselijke. Ik noem alleen de belangrijkste mijlpalen: ik ben geboren in 1970 in Leningrad, nú Sint- Petersburg. In Leningrad heb ik aan het Pedagogische Instituut gestudeerd. In Nederland ben ik afgestudeerd aan de Theologi- sche Universiteit van Kampen - die nu, samen met Leiden en Utrecht, de Protestantse Theo- logische Universiteit heet.” Dostojevski was een belangrijk Russisch schrijver uit de negentiende eeuw (1821-1881). Aan de twintigste-eeuwse protestantse theologen Karl Barth (Zwitserland, 1886-1968) en Eduard Thurneysen (Zwitserland, 1888-1977), de kopstukken van de zogeheten ‘dialectische theologie’, gingen Dostojevski’s godsdienstige ideeën niet ongemerkt voorbij. Wat is het verband? De theologe Ekaterina Tolstoj promoveerde eind vorig jaar op haar proefschrift ‘Caleidoscoop. F.M. Dostojevski en de vroege dialectische theologie’ (theologische uitgeverij NARRATIO). Behalve belangwekkend is het ook nog prettig leesbaar. Dolf Bruinsma interviewde de auteur. theologi Waarom studeerde u in Kampen? Heeft u affiniteit met de Protestantse Kerk? “Ik ben in 1991 als vluchtelinge naar Nederland gekomen. Ik had toen al een tweeling van ander- half, maar ik wilde graag een stu- die afmaken. ‘Toevallig’ kwam ik in Kampen terecht. Maar u zult begrijpen dat ik niet echt in het ‘toeval’ geloof. Ik had op dat moment niet bepaald een affini- teit met enige kerk. Theologie leek mij gewoon een interessante studie. En ik heb nooit spijt ge- had van mijn keuze. Daarom kwam later ook de affiniteit met de Protestantse Kerk.” Is het gemakkelijk onderzoek te doen in Nederland? Gemakkelijker dan in Rusland? “Zowel de studie als het onder- zoek in Nederland vond ik gewel- dig. Een kleine universiteit zoals in Kampen gaf altijd ruimte voor persoonlijke contacten, er waren fantastische faciliteiten. Het ar- chiefonderzoek is in het Westen altijd vriendelijker en ‘makkelij- ker’ geweest in vergelijking met dat in Rusland. In de Russische archieven is men over het alge- meen bureaucratisch en minder behulpzaam.” Gaat dit proefschrift vooral over Dostojevski, of vooral over de dialectische theologie? “Als bij de caleidoscoop is de eigenlijke samenhang van de aspecten van de mens te vinden in de beweging van de glasschijf- jes, en niet in het statische patroon van een stilstaande calei- doscoop. Vanuit deze gedachte benader ik het thema van de dia- lectische theologie en Dosto- jevski. In deel één zet ik de methode uit- een, op basis van het denken van Michaïl M. Bachtin (Russisch literatuurwetenschapper 1895- 1975, DB). Het belangrijkste methodische inzicht is, dat ik pleit om naast de auteur ook de ‘biografische’ mens te onder- scheiden.” Tolstoj maakt onder- scheid tussen de ‘schrijver’ Dos- tojevski en de ‘mens’ Dostojev- ski, de privé persoon. “In deel twee schets ik de geloofs- voorstellingen en geloofsovertui- Dr. Ekaterina Tolstoj