Jaargang 54 Nummer 3

katholieke Kerk is er een kleine Latijns-katholieke gemeenschap en ook zijn er diverse kerken uit de Reformatie. De Orthodoxen leven niet alleen in spanning met de Kerk van Rome, maar kampen ook met interne verdeeldheid. Naast de grote Oekraïens-orthodoxe Kerk die onder het patriarchaat van Moskou ressorteert, zijn er nog twee onafhankelijke Orthodoxe groeperingen: de Oekraïens-or- thodoxe Kerk van het patriar- chaat van Kiev en de Oekraïense Autocefale Kerk. Beide laatste kerken zijn internationaal niet erkend, maar zoeken wel toena- dering tot het Oecumenisch patriarchaat van Constantinopel. Begrijpen en vergeven Wie wil werken aan goede oecu- menische verhoudingen en posi- tieve relaties tussen de kerken in Oekraïne, wacht een niet gemak- kelijke taak. Er is een lange weg te gaan, maar hoopvolle tekenen en initiatieven zijn er ook. De Ukrainian Catholic University (UCU) in L’wiw heeft twee jaar geleden een initiatief genomen dat van belang is voor de oecu- mene. Aan de UCU is sinds 2005 een Ecumenical Institute geves- tigd, geleid door dr. Antoine Arjakovski, een Fransman ver- bonden met het Oecumenisch patriarchaat van Constantinopel. Dit Oecumenisch Instituut be- nadrukt het belang van weten- schappelijk onderzoek, geza- menlijk gebed, gemeenschap- pelijk geloofsleven, ontmoeting, vriendschap en solidariteit. Dr. Arjakovski heeft het initiatief genomen tot het maken van een serie documentaires. Daarin worden kwesties belicht die van POKROF 13 belang zijn voor de oecumene in Oekraïne. Het Oecumenisch In- stituut wil hiermee de pijn van het verleden onder ogen zien en openingen geven voor betere verhoudingen tussen de kerken. De eerste documentaire is in 2006 uitgezonden door een tele- visiekanaal in West-Oekraïne. De titel - ik geef hier die van de Engelstalige versie - is ‘To Un- derstand and to Forgive’ (Be- grijpen en vergeven) 1 . De kwestie die in deze documentaire voor het voetlicht wordt gebracht is de politieke liquidatie van de Grieks-katholieke Kerk en haar gedwongen opname in de Or- thodoxe Kerk van het patriar- chaat Moskou. Het vijftigjarig ‘jubileum’ in 1996 van de illegale synode van L’viv vormde voor dr. Arjakovski en het Oecumenisch Instituut de aanleiding tot het maken van deze documentaire. De documentaire die op dvd is verschenen en een klein half uur duurt, is indrukwekkend om te zien en te beluisteren. In vogel- vlucht wordt de dramatische geschiedenis van de Grieks-Ka- tholieke Kerk in Oekraïne ge- toond. De ontluisterende en soms gruwelijke beelden van ter- reur, vernieling van kerken en mensen door de Sovjets, tonen een - in het westen - bijna verge- ten geschiedenis. Maar juist deze historie is tot op vandaag bepa- lend voor de negatieve verhou- dingen tussen de kerken. De hel- dere en gepassioneerde com- mentaren van mensen van de Ukrainian Catholic University (rector Borys Gudziak, historica Svitlana Hurkina, godsdienstwe- tenschapper Andrii Yurash, kerk- historicus Oleh Turii) laten een geluid horen van een jongere generatie. Het betreft een genera- tie die recht wil doen aan de feiten en de ideologisch herschreven geschiedenis uit het Sovjet-tijd- perk als propaganda ontmaskert. Iedereen, zo is hun boodschap, moet weten wat er werkelijk gebeurd is, en waarom. Pijn en wonden gaan niet weg door de geschiedenis te vervalsen. Be- grijp en vergeef, ontmasker de gegroeide vooroordelen over elkaar! Dan is er een weg naar heling en verzoening. Samen martelaren gedenken De Orthodoxe Kerk van het patriarchaat Moskou heeft tot op heden nooit erkend dat het met de synode van L’wiw om een onwettige daad ging. Ze viert tot op vandaag deze gebeurtenis als een feest van ‘herstel van de Orthodoxe eenheid’. Dat maakt de inhoud van de documentaire ‘To Understand and to Forgive’ brisant en actueel voor de kerke- lijke verhoudingen in Oekraïne. Rector Borys Gudziak merkt aan het einde van de documentaire op dat ook de Russisch-ortho- doxe Kerk ontelbare slachtoffers heeft verloren aan de Stalinter- reur. Hij wenst dat Grieks-katho- lieken en Russisch-orthodoxen op een dag samen kunnen bid- den om hun martelaren als voor- beelden te gedenken. Dolf Langerhuizen 1 To Understand and to Forgive, docu- mentaire film, 25 min., versies in Oekraïens, Russisch, Frans, Engels. Uitgave van: Institute of Ecumenical Studies (Ukrainian Catholic University), L’wiw 2006. De dvd is te verkrijgen bij: Institute of Ecumenical Studies, t.a.v. Halyna Korpalo, e-mail: ies@ucu.edu.ua