Jaargang 54 Nummer 3

POKROF 12 Vers in het geheugen ligt nog hoe na de Tweede Wereldoorlog het Sovjetregime van Stalin de Grieks-katholieken verplichtte naar de Russisch-orthodoxe Kerk over te gaan. Een recht- vaardiging voor deze liquidatie werd gevonden in de Oekraïens- nationalistische aspiraties van de Grieks-katholieken en hun aan- vankelijke openlijke steun aan de nazi’s. En de band met het Vaticaan werd door Stalin gezien als ongewenste invloed van een imperialistische macht. De synode van L’wiw Op 2 april 1945 werden metropo- liet Josyf Slipyj en al de Oe- kraïense Grieks-katholieke bis- schoppen gearresteerd. Op 10 maart 1946 werd de Grieks- katholieke Kerk opgeheven door een (illegale) synode van L’wiw (Lemberg), die door Stalin was samengeroepen. Deze synode bestond uit Orthodoxe bisschop- pen en priesters (deels voormali- ge Grieks-katholieken) en stond onder aanzienlijke invloed van de KGB. De vijf miljoen Grieks-katholie- ken in Oekraïne werden gedwon- gen ingelijfd bij het Orthodoxe pa- triarchaat van Moskou. Wie dat weigerde werd gedeporteerd naar Siberië, waarbij menigeen om- kwam. Kerken werden gesloten en priesters en gelovigen veroor- deeld tot ballingschap of tot een clandestien bestaan. Pas vanaf 1988, met de perestroj- ka van Michail Gorbatsjov, kreeg de Grieks-katholieke Kerk opnieuw officieel bestaansrecht en verover- de ze opnieuw - en soms letterlijk - terrein en kerkgebouwen. Tot voor enkele jaren beperkte de Grieks-katholieke aanwezigheid zich vooral tot West-Oekraïne; op 24 augustus 2005 verhuisde de zetel van deze Kerk van L’wiw naar de hoofdstad Kiev. Voor de Russisch-orthodoxe Kerk, die een belangrijke presentie heeft in Oekraïne, ligt deze ver- huizing gevoelig. Er wordt ge- vreesd voor de oprichting van een Grieks-katholiek patriar- chaat; een wens die bij veel bis- schoppen, priesters en gelovigen van de Grieks-katholieke Kerk inderdaad leeft. Deze menen dat de paus met de toekenning van het patriarchale statuut volwaar- dig respect laat zien voor hun Grieks-katholieke Kerk. Zo’n statuut zou bijna volledige be- stuurlijke autonomie en daar- mee een einde aan de inmenging van Rome betekenen, alsook een hogere status inhouden. Kerkelijke verhoudingen in Oekraïne De kerkelijke verhoudingen in Oekraïne zijn uitermate com- plex. Aan goede relaties tussen kerken schort het nogal, zacht uitgedrukt. Als er al contacten zijn - en die zijn er - dan betreft het individuele personen, maar ze bestaan niet op institutioneel niveau. Naast de grote Grieks- De Grieks-katholieke Kerk in Oekraïne heeft sinds haar ontstaan in 1596 met de Unie van Brest-Litovsk een zeer bewogen geschie- denis gehad. Deze geunïeerde Kerk viert de Orthodoxe liturgie, kent de oosterse kerkstructuur, leeft vanuit de oosterse spiritualiteit en heeft gehuwde priesters. Ze erkent daarnaast het primaatschap van de paus en leeft in eenheid met Rome. Door de dramatische politie- ke ontwikkelingen in de twintigste eeuw, hebben de Grieks-katho- lieken in Oekraïne zware vernederingen te verduren gehad. Begrijpen en vergeven in Oekraïne Oecumene bescheiden maar onomkeerbaar Prof. Antoine Arjakovski van het Oecumenisch Instituut in gesprek met bisschop Avgustin, aartsbis- schop van L’wiw en Galicië, van de Oekraïense Orthodoxe Kerk van het patriarchaat Moskou. Bisschop Avgustin was aanwezig op de confe- rentie Oecumenisme, Fundamentalisme en Interreligieuze Dialoog, april 2007, op de Ukrainian Catholic University. (Foto: H. Zorgdrager)