Jaargang 54 Nummer 2

POKROF 18 Het bij ons bekendste geschrift van Kabasilas is dat over de Goddelijke Liturgie, in het Grieks eis tèn theian leitourgian. Het is uitgegeven in Sources chrétien- nes (Editions du Cerf), met de oorspronkelijke Griekse tekst en een vertaling in het Frans. Het boek over de liturgie Het boek bestaat uit 53 korte hoofdstukken, onderverdeeld in paragrafen, waarvan de titels in hun directe probleemstelling aan die in sommige Amerikaanse schoolboeken doen denken: ‘Waarom worden de Gaven niet direct op het altaar geplaatst?’, ‘Waarom wordt niet een heel brood aanbeden, maar slechts een deel?’ Door de hoofdstukken heen wordt de liturgie deel voor deel gevolgd en becommentarieerd, in een zeer begrijpelijke taal. Op enkele bijzondere onderwerpen wordt uitvoeriger ingegaan: het offerbegrip, de gebeden over de Gaven - in de zin van de anafora -, en de slotgebeden. We hebben hier natuurlijk niet een uitzonderlijke, eigenzinnige opvatting over de liturgie. Wat Kabasilas over de liturgie schrijft, wijkt niet af van de offi- ciële leer. Maar elke benadering van dit onderwerp heeft weer haar eigen invalshoek. Wij rich- ten ons hier op wat voor Kabasi- las het belangrijkste is. Het offer De Uitleg begint met een samen- vatting van waar het in de Goddelijke Liturgie om gaat: “In de viering van de heilige myste- riën is de belangrijkste hande- ling de verandering van de offer- gaven, die het lichaam en bloed van God worden; het doel is de heiliging der gelovigen, die door deze mysteriën de vergeving van hun zonden ontvangen, het ko- ninkrijk Gods beërven en alles wat dat inhoudt.” Vervolgens beschrijft en becom- mentarieert Kabasilas de voort- gang van de Liturgie. Het veelge- prezen Zevenentwintigste Hoofd- stuk, in het midden van het boek, bevat de kern: ‘Over de consecra- In het vorige artikel hebben we ons meer in algemene zin met de figuur van Nikolaos Kabasilas (14e e.) beziggehouden. Hieronder hebben we aandacht voor zijn beroemde ‘Uitleg van de Goddelijke Liturgie’. Dolf Bruinsma behandelt de hoofdpunten uit dit belangrijke werk van deze Byzantijnse ‘christelijke humanist’ en Orthodoxe mysticus. “Een juweel voor de Kerk van Christus” Nikolas Kabasilas over de Liturgie Istanbul: de voormalige Irenekerk, een belangrijke Orthodoxe kerk in het oude Constantinopel waar Nikolaos Kabasilas woonde en werkte. (Foto: L. van Leijsen)