Jaargang 53 Nummer 2

POKROF 2 gebied midden in het centrum van Sint Petersburg. Dat deze niet-Orthodoxe deno- minaties hun kerk midden in de stad aan de drukke Nevski Pros- pekt hebben, is niet een gevolg van christelijke samenwerking maar van tsaristische kerkpoli- tiek eind 18e en begin 19e eeuw. Het was bedoeld als service voor de buitenlandse kooplieden en diplomaten in de hoofdstad en als vorm van staatstoezicht op de activiteit van de kerken. Het rooms-katholieke en het Ar- meens-apostolische kerkgebouw dragen allebei de naam van St. Catharina, waarmee zij verwijzen naar keizerin Catharina de Grote, die toestemming gaf voor de bouw. Na 1991 zijn de rooms- katholieke kerk, die daarvóór kantoorruimte was van het Mu- seum voor Atheïsme in de Ka- zankerk, en de lutherse Petrus- kerk, die een zwembad was, teruggegeven aan de gelovigen. De rooms-katholieke is in 2003 weer geconsacreerd, zonder een vertegenwoordiger van de Ortho- doxe overbuur. Oorspronkelijk hoorde er nog een ‘Hollandse’ gereformeerde kerk tot dit kerkenpalet aan de Nevski Prospekt, maar deze is na de revolutie opgeheven. Daar- entegen is er vlakbij recentelijk een Finse lutherse kerk her- opend. Een interessante gewaar- wording in de twee gerestaureer- de lutherse kerken is hun maagdelijk witte interieur, dat contrasteert met de paleislijke weelde van de Russische kerken, maar toch op zijn manier een afspiegeling is van hemelse schoonheid. Al met al dus een aardige uit- drukking van christelijk pluralis- me in het centrum van Sint Petersburg. Maar het is een zwakke weerkaatsing van het verleden, want in de 19e eeuw waren er ongeveer dertig luther- se, gereformeerde, anglicaanse en rooms-katholieke kerken in Sint Petersburg. Alle voor bui- tenlanders die daar werkzaam waren. Al is er dan geen bloeiende oecu- mene, toch is het kerkelijke kli- maat in Sint Petersburg opener dan in Moskou. Om die reden verhuisde in 1995 het rooms- katholieke seminarie uit Moskou naar de noordelijke hoofdstad. En het enige instituut in Rusland dat zich bezig houdt met oecu- menische vraagstukken bevindt zich in Sint Petersburg: het in 1993 opgerichte Orthodox Insti- tuut voor Missiologie, Oecumene en Nieuwe Religieuze Bewegin- gen (in Russische afkorting PIMEN geheten). Het valt niet onder het patriarchaat, maar de directeur, de Orthodoxe priester Vladimir Fjodorov, onderhoudt goede relaties met de metropolie van zijn stad en is docent op de Geestelijke Academie daar, als- ook aan het genoemde katholie- ke seminarie. Het instituut geeft cursussen, studiedagen en heeft een bibliotheek, en het is ook de initiatiefnemer van een stedelijk interkerkelijke partnerschap ‘Apostolische stad - Nevskaya Perspektiva’. De uitdrukking ‘apostolisch’ verwijst zowel naar de geest waarin de groep wil wer- ken als naar de naam van de patroon van de stad, Petrus. Religieuze symboliek Er is overigens in de door Peter de Grote gekozen naam voor de stad een pikante religieuze semi- otiek. Met de keuze voor Petrus als stadspatroon en met de keuze voor Petrus en Paulus als naam- gevers van de kathedraal, wilde de tsaar de twee apostelen van Rome associëren met de nieuwe Russische hoofdstad. Dat was niet alleen een ideologische sneer naar het katholieke Rome, maar ook een breuk met de vro- me Russische traditie die de apostel Andreas als patroon van het Russische christendom beschouwt. Er is ook een merkwaardige reli- gieuze symboliek in het wapen van Sint Petersburg. Dit bestaat uit twee omgekeerde en gekruis- te ankers en volgens heraldici is dit een getransformeerd motief van de twee eveneens omgekeer- de en gekruiste sleutels van het wapen van het Vaticaan. Hier is sprake van een dubbele symbo- liek. De ankers zijn niet alleen symbool van de nieuwe Rus- sische vloot, maar in de religieu- ze emblematiek van de barok ook symbool van redding door het geloof. Toch heeft tsaar Peter de band met het Russische verleden niet helemaal doorgesneden. Hij Bouwjaren Petersburgse kerken - Petrus- en Pauluskerk (Russisch-orthodox):1712-1732 - Nicolaaskerk (Russisch-orthodox): 1753-1762 - Kazankathedraal (Russisch-orthodox): 1801-1811 - Izaakkathedraal (Russisch-orthodox): 1818-1858 - Verlosser-op-het-bloedkerk (Russisch-orthodox): 1883-1907 - Rooms-katholieke St. Catharina- kerk: 1762-1782 (gebouwd onder keizerin Catharina de Grote’s regering 1762-1796) - Armeens-apostolische St. Cathari- nakerk: 1771-1780 (idem) - Petruskerk (Luthers): 1833-1838 (Red. Pokrof) 4 4 4 4 4 4 4 4