Jaargang 53 Nummer 2

POKROF 1 Sankt Peterboerg is de enige stad in Rusland met de naam van een heilige. Dat zou kunnen wijzen op een religieuze oorsprong van de stad, maar schijn bedriegt. De naam is een hommage aan de stichter, Peter de Grote (heerser over Rusland: 1682-1725), via zijn patroonheilige de apostel Petrus. En door zijn Duitse klank is de naam ook een uitdrukking van Ruslands toentertijd nieuwe gerichtheid op het Westen. De kerkelijke architectuur van de toenmalige nieuwe hoofdstad (vanaf 1703) is eveneens een dui- delijke uitdrukking van gericht- heid op Europa, al ging het ini- tiatief daarbij niet uit van de Orthodoxe Kerk zelf. Deze nieu- we kerkelijke architectuur uitte zich op twee manieren: de toe- passing van westerse stijlen in Orthodoxe kerken en de bouw van niet-Orthodoxe kerken. Westerse stijlen De eerste manier komt naar voren in de drie Orthodoxe hoofd- kerken van de stad: de Petrus-en- Pauluskathedraal, de Izaakkathe- draal en de Kazankathedraal. De barokke Petrus-en-Paulus- kerk is de oudste kerk van de stad en de grafkerk van de tsaren. Haar Zwitsers-Italiaanse archi- tect Trezinni introduceerde daar- mee de basiliekvorm in de Orthodoxe kerkenbouw, die tra- ditioneel centraalbouw is, vier- kant of een gelijkzijdig kruis. Nog opzienbarender is de toren- spits, de eerste in Rusland en exceptioneel hoog (55 m, met toren van 122 m). Maar hoe on- Orthodox ook, zij heeft toch een typisch Russische esthetisering gekregen: de hele spits is ver- guld. Daardoor verschilt zij niet alleen van haar katholieke voor- gangers maar overtreft die ook: nergens in het Westen is zo’n slanke, elegante en glanzende torenspits te vinden. De majestueuze Izaakkathedraal van de Fransman Montferand is daarentegen weer Orthodox vier- kant, maar bevat daarentegen andere nouveautés zoals marme- ren zuilen, timpanen, sculpturen, bronsreliëfs en glas-in-loodra- men. De enorme koepel is niet de grootste van de wereld maar wel de grootste vergulde. De Kazankathedraal is in tegen- stelling tot de twee vorige kerken ontworpen door een Rus, maar zij is vreemd genoeg nog wester- ser dan de andere twee: zij heeft een duidelijke reminiscentie aan de St. Pieter in Rome, met name door de colonnade. Echter, deze massief aandoende kerk is geen geslaagde combinatie van katho- lieke en orthodoxe architectuur. Thans is zij de metropolitane kerk van St. Petersburg en als zodanig is zij ook geen spiritueel voorbeeld van Orthodoxe open- heid naar andere christelijke ker- ken, gezien de huidige slechte oecumenische relaties tussen de Russisch-orthodoxe Kerk en de Rooms-katholiek Kerk. Terwijl men dat wel zou kunnen ver- wachten van een kerk die ligt tegenover drie niet Russisch- orthodoxe kerken. Daarmee komen we op het tweede bijzon- dere aspect van het Petersburgse kerkelijke landschap Oecumenisch kwartier Die kerken zijn een rooms- katholieke, een evangelisch-lu- therse en een Armeens-apostoli- sche. Tezamen met de Orthodoxe Kazankathedraal vertegenwoor- digen deze kerken de vier eccle- siologische hoofdrichtingen in het christendom, en daarom vormt dit stukje Sint Petersburg een soort oecumenisch kwartier. Maar dat is een te optimistische aanduiding van dit kerkelijk In vijf afleveringen neemt uw gids Wil van den Bercken u mee op Orthodox kerkenpad in Oost-Europa. Aan de hand van de kerkge- bouwen wordt de situatie van een land geschetst. In de vorige afleveringen leidde hij u rond door Kiev (Oekraïne) en Ruslands hoofdstad Moskou. In dit derde deel neemt hij u mee op tocht door Sint Petersburg. Orthodox kerkenpad: Sint Petersburg Russisch-orthodoxe Kazankathe- draal, de huidige metropolitane kerk van Sint Petersburg. 4 4 4 4 4 4 4