Jaargang 49 Nummer 2

POKROF 2 De protestantse traditie kent de verbeelding van het geloof principieel een bescheiden plaats toe. De kerken zijn daar- om vaak soberder ingericht dan andere. Maar elementen uit de ene traditie kunnen worden opgenomen in een an- dere. Zo hebben verschillende Byzantijnse iconen hun weg gevonden naar de hervormde Kruispuntgemeente in Den Haag. Hieronder een bijdrage van ouderling Hans Koster. De titel boven dit artikel heeft een dubbele betekenis: het woord ‘ruimte’ slaat namelijk niet alleen op het gebruik van iconen in de ruimte van een hervormd kerkgebouw, maar maakt boven- dien duidelijk dat de ruimte voor het gebruik van iconen wijder is of kan zijn dan de Byzantijnse traditie. In deze tijd van oecumenische toenadering worden we ons er steeds meer van bewust welke schatten in de diverse christelijke tradities verborgen zijn. In de rooms-katholieke traditie is op- nieuw grote aandacht voor de rijkdom van de Heilige Schrift en de diverse aspecten van de woord- verkondiging, terwijl men in de reformatorische traditie weer oog heeft gekregen voor de grote waarde van symbolen en rituelen in de liturgie. Daarbij groeit in de kerken van het westen, zowel rooms-katholiek als reformato- risch, steeds meer belangstelling voor de rijke traditie van de oos- terse kerken. Persoonlijk vind ik het bemoedi- gend en belangrijk dat, alle me- ningsverschillen en onderlinge spanningen ten spijt, christenen met verschillende kerkelijke ach- tergronden elkaars tradities leren kennen en waarderen. Hieruit kan, zoals dat in alle eeuwen van de kerkgeschiedenis telkens gebeurde, voortvloeien dat aspec- ten uit de ene traditie in de ande- re traditie worden opgenomen. En al spreekt het natuurlijk voor zich dat dit te allen tijde met respect en de nodige zorgvuldig- heid dient te geschieden, traditie is nooit het eigendom van één kerk! Tenslotte is er ten diepste maar één christelijke traditie, de traditie van de Una Sancta Ca- tholica, gegrond in de Heilige Schrift en gebouwd op het getui- genis van de heiligen in alle eeu- wen. En uit deze bron mogen we allen putten: orthodoxe, rooms- katholieke en reformatorische christenen. Er zijn vele voor- beelden van hoe dit leerproces verrijkend kan werken binnen de eigen kerkgemeenschap. Verbeelding Eén voorbeeld is het gebruik van iconen in de westerse kerk. In de kerk van het westen bleef de beeldende kunst hoofdzakelijk beperkt tot onderricht van de gelovigen en versiering van de kerkgebouwen en met name in de Rooms-katholieke Kerk heeft men zich wat dit betreft weinig beperkingen opgelegd. Hiervan getuigen de vele schatten van kerkelijke kunst die men nog steeds in kerken en musea kan bewonderen. De kerk van de reformatie in ons land daarente- gen kende de beeldende kunst in de kerk principieel maar een bescheiden plaats toe, al won ook daar, met name in de gouden eeuw, de praalzucht het veelal van de leer. In menige prote- stantse kerk troont op het over- dadig versierde orgel koning David met zijn harp, omgeven door engelen met bazuinen, is de kansel getooid met de symbolen van de vier evangelisten of met de allegorische verbeeldingen van geloof, hoop en liefde en zijn ook koorhek, doophek, heren- banken en grafmonumenten van rijk beeldhouwwerk voorzien. In de laatste decennia echter heeft men in de westerse kerk oog gekregen voor de diepe bete- kenis van de iconen uit de Byzantijnse traditie, die geen versiering zijn, maar voor alles zijn bedoeld om het heil zicht- baar te maken en de beschouwer uit te nodigen tot gebed. In menige rooms-katholieke kerk heeft een Moeder Gods-icoon haar plaats gevonden in de Mariakapel en ook in protestant- se kring is de belangstelling voor iconen groeiende. Niet alleen in protestantse huiskamers, maar ook in protestantse kerken komt men soms iconen tegen, al is dit ICONEN IN DE RUIMTE: EEN OECUMENISCH PERSPECTIEF Altaartafel Hervormde kerk ‘Kruispunt’ met daarachter icoon van Christus Pantocrator