DEEL 1 38 Prof. dr. Marcel Sarrot Perspectief onfeilbare uitspraken wel hebben overwogen, maar zij hebben het niet gedaan. Pauls Johannes Paulus II zou bijvoorbeeld hebben overwogen, onfeilbaar te verkondigen dat het priesterambt voorbehouden is aan mannen, maar hij heeft het uiteindelijk niet gedaan. Die aarzeling is begrijpelijk, want als een paus een uitspraak zou afkondigen die formeel de onfeilbare status had, zou geen van zijn opvolgers daar meer op terug kunnen komen, zelfs wanneer ook binnen de kerk niemand meer in de waarheid van deze uitspraak zou geloven. De hoogte van het formele gezag waarop een paus een beroep kan doen, leidt ertoe dat pausen dat formele gezag zo min mogelijk inroepen. Paus Benedictus XVI ging daarin nog weer een stap verder dan zijn voorganger toen hij expliciet een onderscheid ging maken tussen zijn publicaties als theoloog en zijn publicaties als paus. Met zijn publicaties als theoloog mocht je het van harte oneens zijn, want die waren ‘op generlei wijze een uitdrukking van het leergezag,’ maar ‘enkel en alleen een uitdrukking van mijn persoonlijk zoeken.’1 Bij het lezen van pauselijke documenten is het van belang, oog te hebben voor de verschillende typen documenten. Een apostolische exhortatie heeft bijvoorbeeld minder gezag dan een encycliek, en een motu proprio staat weer boven een encycliek, maar heeft veelal een andersoortige inhoud dan een encycliek. Paus Franciscus lijkt er echter alles aan te doen om de onderscheiden te relativeren. Ik vermoed dat dit bewust is: hij streeft naar maximale impact bij minimaal formeel gezag. Ik geef een paar illustraties. Zijn eerste belangrijke document, eigenlijk een korte samenvatting van wat deze paus wil, Evangelii gaudium (2013), heeft meer aandacht gekregen dan de meeste encyclieken van zijn voorganger. Toch is het geen encycliek maar ‘slechts’ een apostolische exhortatie.2 Vervolgens kwam de paus een aantal keren in het nieuws met uitspraken gedaan in interviews. Soms kennen wij die uitspraken alleen maar doordat een bevriende journalist ze ongeautoriseerd, maar met toestemming van de paus publiceerde, en in andere gevallen hebben wij beeld- en geluidsopnamen van de interviews. Die uitspraken hadden soms een behoorlijke impact zonder dat hun formele gezag helder was.3 Zelfs als deze paus een encycliek publiceert, kunnen er nog twijfels zijn bij het gezag. Encyclieken worden meestal in het Latijn gepubliceerd en de Latijnse tekst heeft dan het hoogste gezag, hoger dan de vertalingen. Deze paus maakt er echter een gewoonte van, eerst de vertalingen te publiceren en dan pas het Latijnse origineel. Hij publiceerde Laudato Si eerst in acht moderne talen (Arabisch,
RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=